روایات مسجد

روایات مسجد
اسفند 11, 1400
1729 بازدید

فضیلت مسجد: ۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :خداوند ـ تبارک و تعالى ـ فرمود : «آگاه باشید که خانه هاى من در زمین ، مساجدند که به سانِ درخشش ستارگان براى اهل زمین ، بر آسمانیان ، نورافشانى مى کنند » . ۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :همانا خانه […]

فضیلت مسجد:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :خداوند ـ تبارک و تعالى ـ فرمود : «آگاه باشید که خانه هاى من در زمین ، مساجدند که به سانِ درخشش ستارگان براى اهل زمین ، بر آسمانیان ، نورافشانى مى کنند » .

۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :همانا خانه هاى خدا در زمین ، مساجدند . بر خداست تا کسى را که در آن خانه ها دیدارش کند ، گرامى بدارد .

۳- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر کس قرآن را دوست دارد ، مسجدها را نیز دوست بدارد ؛ زیرا مساجد ، آستان هاى خدا و بناهاى او [جهت بار یافتن به پیشگاهش ]هستند . بر افراشتنشان را رخصت داده و مبارکشان گردانده است . مسجدها ، خود و اهلشان با برکت اند ، خود و اهلشان آراسته اند ، و نیز آنها و اهلشان در امان اند . مسجدیان در پىِ نماز خویش اند و خداوند ، در پىِ [ بر آوردن ]نیازشان . آنان ، در مسجدهایشان اند و خداوند ، پشتیبانشان است .

۴- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :مسجدها ، نورهاى خدایند .

۵- امام على علیه السلام :مسجدها ، نشستنگاه پیامبران و محافظت کننده از شیطان اند .

۶- امام صادق علیه السلام :هیچ مسجدى نیست ، جز این که بر قبر پیامبرى یا جانشین او که به قتل رسیده و قطره اى از خونش در آن جا بر زمین ریخته ، ساخته شده است و خداوند ، دوست دارد که در آن مکان ، یاد شود . از این رو ، در آن ، هم نماز واجب و مستحب بخوان ، و هم نماز قضا شده ات را به جا آور .

۷- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :مسجد ، سراى هر پرواپیشه اى است .

۸- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :مسجد ، خانه هر مؤمنى است .

۹- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ به نقل از جبرئیلهمانا بهترین مکان ها ، مسجدها هستند .

۱۰- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :دوست داشتنى ترین سرزمین ها نزد خداى عز و جلمساجدند .

۱۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :گرامى ترینِ خانه ها بر پهنه زمین ، چهارتایند : کعبه ، بیت المقدّس ، خانه اى که در آن قرآن تلاوت شود ، و مسجدها .

۱۲- امام صادق علیه السلام :همانا خدا از مکان هاى زمین ، شش مورد را برگزید : بیت اللّه الحرام ، حرم ، آرامگاه هاى پیامبران ، آرامگاه هاى جانشینان [ ـِ آنان] ، قتلگاه شهیدان ، و مسجدهایى که در آنها از نام خدا یاد شود .

۱۳- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :همانا باغ هاى بهشت ، مساجدند .

۱۴- سنن الترمذى ـ به نقل از ابوهُرَیره ـ:پیامبر خدا فرمود : «هرگاه از باغ هاى بهشت گذر کردید ، [ در آن ] گردش کنید » . گفتم : اى پیامبر خدا ! باغ هاى بهشت چیستند؟ فرمود : «مسجدها» . گفتم : اى پیامبر خدا ! گردش کردن چیست ؟ فرمود : «گفتن سبحان اللّه و الحمد للّه ، و لا إله إلّا اللّه و اللّه أکبر ؛ پاک است خدا . ستایش ، از آن خداست . معبودى جز خدا نیست . خدا ، بزرگ ترین است » .

 

 

برکت هاى مسجد:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :آمد و شد به مساجد ، [ مایه ] رحمت است ، و پرهیز از آن ، [ موجب ] نفاق است .

۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر گاه آسیب ها و آفت ها فرود آیند ، مسجدیان در امان اند .

۳- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر گاه خداوند بخواهد به مردمى آسیب برساند ، چون به مسجدیان بنگرد ، آسیب را از آنان دور مى سازد .

۴- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر گاه خداوند باشکوه ، مردم دیارى را غرق در نافرمانى ببیند ، در حالى که در آن دیار ، سه مؤمن نیز حضور دارد ، او ـ که باشکوه است و نام هایش مقدّس ـ ، آنان را چنین ندا مى دهد : «اى نافرمانان از من ! اگر نبودند در میان شما ایمان آورندگانى که به یاد جلالت و شکوه من با یکدیگر دوستى مى ورزند ، آنان که با نمازشان زمین و مساجد مرا آباد مى کنند و در سحرگاهان به خاطر ترس از من ، آمرزش مى طلبند ، بى تردید ، عذابم را بى آن که پروا کنم ، بر شما فرو مى فرستادم» .

۵- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر که پیوسته به مساجد ، آمد و شد کند ، به یکى از هشت چیز دست خواهد یافت : برادرى که در راه خداى عز و جل از او بهره برَد ، یا دانشى لطیف و نغز ، یا سخنى که او را به هدایتْ ره نمون شود ، یا از هلاکت برَهاند ، یا رحمتى که چشم به راهش باشد ، یا آن که گناهى را از روى شرم یا ترس [ از خدا ] ترک گوید .

۶- امام على علیه السلام :هر گاه خداوند ـ تبارک و تعالى ـ بخواهد که زمینیان را عذاب کند ، مى فرماید : «اگر نبودند کسانى که به پاس بزرگى و عظمت من ، یکدیگر را دوست مى دارند و مسجدهایم را آباد مى کنند و سحرگاهان آمرزش مى طلبند ، بى تردید ، عذابم را فرو مى فرستادم .

۷- امام صادق علیه السلام ـ به فضل بن عبدالملک ـ :اى فضل! از هر قبیله اى ، جز برگزیده آن ، و از هر خاندانى ، جز اصیل آن ، ره سپار مسجد نمى شود . اى فضل! مسجدرو ، دستِ کم یکى از این سه چیز نصیبش مى شود : یا دعایى مى کند که خداوند با آن او را به بهشت مى برد ، یا دعایى که به سبب آن ، خداوند ، بلاى دنیا را از او دور مى سازد ، و یا برادرى که در راه خداى عز و جلبهره اش مى گردد .

 

 

فضیلت مسجد ساختن و آباد کردن آن:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر کس مسجدى بسازد ، اگر چه به قدرِ آشیانه مرغ سنگخواره باشد ، خداوند براى او خانه اى در بهشت خواهد ساخت .

۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر کس براى خدا مسجدى بر پا کند ، خداوند ، مانند آن را برایش در بهشت بر پا خواهد کرد .

۳- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر کس براى خدا مسجدى بسازد ، خداوند ، خانه اى فراخ تر از آن در بهشت براى وى مى سازد .

۴- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر کس براى خدا از دارایى حلال ، خانه اى بسازد که خداوند در آن پرستش شود ، خدا برایش در بهشت ، خانه اى از مروارید و یاقوت خواهد ساخت .

۵- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ در بیان آنچه درهر کس دوست دارد که قبرش وسیع و فراخ باشد ، مسجدها را بسازد .

۶- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :از جمله اعمال و کارهاى نیک مؤمن که پس از مرگش به وى مى پیوندد ، دانشى است که آن را آموزش داده و منتشر ساخته . . .یا مسجدى که بر پا کرده است .

۷- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :پنج نفر در گور خویش مى آرمند و پاداششان ، همچنان به کارنامه آنان سرازیر است : . . . . کسى که براى خدا مسجدى بسازد .

۸- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :به راستى آبادگران خانه هاى خدا ، خانواده خداوند عز و جلهستند .

۹- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :خداى عز و جل در روز رستاخیز مى فرماید : «همسایگان من کجایند ؟» . فرشتگان مى گویند : چه کسانى را سِزد که همسایه تو باشند ؟ مى فرماید : «آبادگران مسجدم» .

 

 

مسجد سازى در راه ها:

۱- المعجم الکبیر ـ به نقل از ابو قرصافه ـ :پیامبر خدا فرمود : «هر که براى خدا مسجدى بسازد ، خداوند در بهشت براى او خانه اى خواهد ساخت» . مردى گفت : اى پیامبر خدا! همین مسجدهاى ساخته شده در راه نیز [ از این قبیل اند] ؟ فرمود : «آرى» .

۲- الکافى ـ به نقل از هشام بن حَکَم ، از ابو عبیده حاز امام صادق علیه السلام شنیدم که مى فرمود : «هر کس مسجدى بر پا کند ، خداوند در بهشت برایش خانه اى بر پا خواهد کرد . امام صادق علیه السلام در مسیر مکّه بر من گذشت ، در حالى که با سنگ هایى مسجدى را فراهم کرده بودم . گفتم : فدایت شوم! امیدوار باشیم که این ، از آن جمله است ؟ فرمود : «آرى» .

 

 

ساختن مسجد پیامبرصلی الله علیه و آله توسّط ایشان:

۱- سنن ابن ماجه ـ به نقل از اَ نَس بن مالک ـ :مکان مسجد پیامبر صلى الله علیه و آله به بنى نجّار تعلّق داشت . در آن، درخت خرما و قبرهاى مشرکان بود . پیامبر صلى الله علیه و آله به آنان فرمود : «بهاى آن را تعیین کنید». گفتند : هرگز بابت آن ، مبلغى نخواهیم گرفت . پیامبر صلى الله علیه و آله آن را مى ساخت و آنها نیز [سنگ و ملاط] مى رساندند . پیامبر صلى الله علیه و آله مى فرمود : «هان! زندگى همانا زندگى اُخروى است . [خداوندا! ]انصار و مهاجران را ببخشا» . پیامبر صلى الله علیه و آله قبل از این که مسجد را بنا کند ، در هر جا که وقت نماز فرا مى رسید ، نماز مى خواند .

۲- امام صادق علیه السلام :پیامبر صلى الله علیه و آله ، مسجدش را با خشت خام ساخت . چون مسلمانان بسیار شدند، گفتند: اى پیامبر خدا! کاش دستور مى دادى بر مسجد بیفزایند . فرمود: « باشد » . دستور داد بر آن افزودند و آن را به صورت یک خشت و نیم خشت ، بنا کرد . باز هم مسلمانان ، بسیار شدند و گفتند : اى پیامبر خدا ! کاش دستور مى دادى مسجد را بزرگ کنند. فرمود: «باشد» . دستور داد آن را بزرگ کردند و دیوار آن را با آجر یک در میان افقى و عمودى ، بنا نمودند . سپس گرما بر آنان ، شدّت یافت. گفتند: اى پیامبر خدا! کاش دستور مى دادى سایه بانى بر مسجد مى ساختند . دستور داد تا ستون هایى از تنه درخت خرما بر پا کنند . سپس چوب هاى پهن ، شاخ و برگ خرما و اِذخَر ۱ بر آن افکنند و در آن به سر بردند، تا آن که باران بارید و از [ سقف ] مسجد بر آنان چکید. گفتند: اى پیامبر خدا! کاش دستور مى دادى مسجد را گِل اندود کنند. فرمود : « نه ! و سایه بانى همچون سایه بان موسى [کافى است]» . چنان بود تا آن که پیامبر خدا از دنیا رفت. دیوار مسجد پیش از آن که سایه بان بر آن بزنند، به اندازه یک قامت بود. هر گاه که سایه به اندازه یک گز ـ که به اندازه آغل بُز بود ـ مى رسید، نماز ظهر را ، و چون سایه دو برابر آن مى شد ، نماز عصر را مى خواند .

۳- صحیح البخارى ـ به نقل از عبد اللّه بن عمر ـ :مسجد [پیامبر صلى الله علیه و آله ] در زمان پیامبر خدا با خشت بنا شده بود و سقفش از شاخه بى برگ نخل و ستون هایش تنه درخت خرما بود . ابو بکر ، چیزى بدان نیفزود ؛ امّا عمر آن را توسعه داد و بر همان بنیانش ـ که در زمان پیامبر خدا بود ـ با خشت خام و شاخه هاى نخل و ستون هاى چوبى ساخت . سپس عثمان ، افزایش بسیارى در آن پدید آورد و دیوارش را با سنگ هاى نقشدار و گچبُرى ، و ستون هایش را با سنگ هاى نقشدار ، و سقفش را با چوب ساج ، بنا کرد .

۴- سنن أبى داوود ـ به نقل از ابن عمر ـ :ستون هاى مسجد پیامبر صلى الله علیه و آله در زمان خود پیامبر خدا ، از تنه درخت خرما بود . و سقفش با شاخه هاى بى برگ نخل ، پوشیده شده بود . در زمان خلافت ابو بکر ، این چوب ها پوسید و او با تنه ها و شاخه هاى بى برگ نخل ، مسجد را بازسازى کرد . چون در زمان خلافت عثمان ، این چوب ها دیگربار فرسوده گشت ، وى آن را با آجر بنا کرد که تاکنون همچنان پا بر جاست .

۵- إعلام الورى ـ به نقل از اَ نَس بن مالک ـ :پیامبر خدا [در آغاز ورود به مدینه] با یارانش در فضاى باز پشت خانه ها [همان جایى که خرماها را خشک مى کردند] ، نماز مى گزارد . ایشان به اسعد بن زُراره فرمود : «این جا را [براى ساختن مسجد] از مالکانش بخر» . وى با دو یتیم [که مالک آن جا بودند] بر سرِ قیمت ، گفتگو کرد ، گفتند : آن جا براى پیامبر خدا باشد . پیامبر خدا فرمود : «نه . حتما باید خریدارى شود» . سرانجام ، آن جا را با ده دینار خریدند . در آن زمین ، ماندابى وجود داشت که پیامبر خدا دستور داد آن را به جریان انداختند . سپس دستور داد تا خشت بزنند که زده شد . خودِ پیامبر خدا ، بناى آن را گذاشت . پس پىِ آن را کَنْد و آن گاه ، دستور داد تا سنگ جمع کنند ، و از ریگزار ، سنگ جمع آورى کردند . مسلمانان ، سنگ ها را از آن جا مى آوردند . خودِ پیامبر صلى الله علیه و آله هم سنگى را بر روى شکمش گرفته ، حمل مى کرد . اُسَید بن حُضَیر با ایشان رو به رو شد و گفت : اى پیامبر خدا ! آن را به من بده تا برایت ببرم . فرمود : «نه . برو سنگ دیگرى را ببر» . سنگ ها را آوردند و پى را که کَنْده بودند ، با سنگ هم سطح زمین ، بالا آوردند . سپس دیوار را ابتدا خشتْ خشتْ و سپس به صورت یک خشت و نیم خشت و آن گاه به صورت نَر و ماده و دو خشتِ مخالف هم چیدند تا دیوار به اندازه قامت یک نفر ، بالا آمد . عرض مسجد ، یکصد گز بود . گرما ، آزارشان داد . [به پیامبر صلى الله علیه و آله ]گفتند : کاش سایه بانى برایش فراهم کنى ! پیامبر صلى الله علیه و آله ستون هایى با چوب تا ابتداى حیاط آن بر پا کرد و بر آن ، شاخه نخل انداخت . مدّتى را در آن سپرى کردند . سپس گفتند : اى پیامبر خدا ! کاش سقفى بر روى آن بسازى ! فرمود : «نه ! سایه بانى همانند سایه بان موسى علیه السلام [کافى است] . کار ، پُرشتاب تر از این است» .

 

 

آنچه در ساختن مسجد ، سزاوار است:

۱- السنن الکبرى ـ به نقل از ابو قتاده ـ :پیامبر خدا ، بر گروهى از انصار ـ که براى خود مسجدى مى ساختند ـ وارد شد و فرمود : «وسیع و جادار بنایش کنید که [ در آینده ] آن را پُر خواهید کرد» .

۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :وضوخانه ها را کنار درهاى ورودى مسجد ، قرار دهید .

 

 

 

آنچه در ساختن مسجد ، ناپسند است:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :مى بینم شما را که پس از من ، مسجدهایتان را کنگره دار مى سازید ، همان گونه که یهودیان ، کنیسه هاى خود و مسیحیان ، کلیساهایشان را کنگره دار مى سازند .

۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :به [ساختن] مسجدهاى بى کنگره ، فرمان یافته ام .

۳- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :به برافراشته ساختن مسجدها ، فرمان داده نشده ام .

۴- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :مسجدها را بسازید و آنها را بى کنگره قرار دهید .

۵- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :مسجدهایتان را بى کنگره و شهرها (خانه ها)یتان را کنگره دار بسازید .

۶- امام باقر علیه السلام :على علیه السلام در کوفه ، مسجدى کنگره دار مشاهده کرد . فرمود : «گویا کلیساست ! همانا مساجد ، بدون کنگره ساخته مى شوند » .

۷- امام باقر علیه السلام :زمانى که قائم علیه السلام به پا خیزد ، به کوفه رفته ، چهار مسجد را در آن ویران خواهد ساخت . پس کنگره هر مسجدى را که داراى آن باشد ، ویران کرده ، آن را بدون کنگره خواهد کرد .

۸- امام باقر علیه السلام :این مقصوره ها در زمان هیچ یک از خلفاى پیشین وجود نداشت . ستم پیشگان ، آن را پدید آوردند . نماز کسى که در پشت آن به امام جماعت ایستاده در درون آن اقتدا کند ، صحیح نیست .

۹- الغیبه ، طوسى ـ به نقل از داوود بن قاسم جعفرى ـ :نزد امام عسکرى علیه السلام بودم که فرمود : «هر گاه قائم علیه السلام قیام کند ، مناره ها و مقصوره هایى را که در مساجد است ، منهدم خواهد کرد» . با خود گفتم : این کار ، چه معنایى دارد؟ امام علیه السلام رو به من کرد و فرمود : «معنایش آن است که آنها بدعت در دین اند ؛ چه این که هیچ پیامبر و حجّت خدایى اقدام به ساخت آنها نکرده است » .

۱۰- تاریخ الیعقوبى :و در این سال (سال ۴۴ هجرى) ، معاویه ، مقصوره را در مسجد ساخت و در روزهاى عید ، منبرها را به مصلّاى نماز برد و خطبه [ى نماز عید ]را پیش از نماز خواند ؛ چه این که مردم پس از نماز ، باز مى گشتند تا دشنام به على علیه السلام را نشنوند . در نتیجه ، معاویه ، خطبه را بر نماز مقدّم ساخت . نیز فدک را به مروان بن حَکَم بخشید تا خاندان پیامبر خدا را به خشم آورد .

 

 

ساختن محراب:

۱- امام باقر علیه السلام :على علیه السلام محراب هایى را که در مساجد مى دید ، در هم مى شکست و مى فرمود : «آنها همچون محل هایى است که یهودیان در آن ، قربانى مى کنند» .

 

 

 آراستن مسجد و آذین بندى آن:

۱- عیون الأخبار ـ در حدیثى قدسى ، در آنچه خداوند بهخانه ها را برایم برافراشته مى سازند و مسجدها را به خاطر من ، آذین مى بندند . مرا چه حاجت به برافراشتن خانه هایى که در آنها سُکنا نمى گزینم ، و به آراستن مسجدهایى که در آنها وارد نمى شوم ! به افراشتن آنها فرمان داده ام ، تنها براى این که در آنها یاد شوم ، و تسبیحم کنند ، در حالى که جان ها و خردها و دل هایشان را آلوده کرده و ویران مى سازند.

۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ در بیان نشانه هااى سلمان! در آن هنگام ، مسجدها همچون کلیساها و کنیسه ها زینت مى شوند .

۳- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :در آخر امّتم کسانى پدیدار مى شوند که مسجدهایشان را آذین مى بندند و دل هایشان را ویرانه مى سازند. کسى از آنان ، آن گونه که بر جامه اش پرهیز مى کند ، بر دینش نمى پرهیزد . چنانچه دنیایش در مخاطره نباشد ، بر کار دینش بیمى ندارد .

۴- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هیچ گاه کردار مردمى ناشایست نگردید ، مگر آن که مساجدشان را به زیور آراستند .

۵- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر گاه دیدید که قرآن ها، جامه اى زیبا بر تن کرده اند و مساجد ، زینت یافته اند و مناره ها ، قد برافراشته اند و قرآن ، با ساز و آواز خوانده مى شود و مسجدها ، گذرگاه قرار گرفته اند ، مؤمن در آن روزگار ، از گوگرد سرخ ، کمیاب تر خواهد بود . آرى . مساجدشان آذین بندى و جسمشان پاکیزه ؛ لیکن دل هایشان از مُردار ، بدبوتر است.

۶- امام على علیه السلام :هر گاه مردم ، مسجدهایشان را بیارایند ، کردارشان تباه شده است .

 

 

 تصویرگرى:

۱- الکافى ـ به نقل از عمرو بن جُمَیع ـ :از امام باقر علیه السلام در باره نماز خواندن در مسجدهاى نقّاشى شده پرسیدم . فرمود : «آن را نمى پسندم ؛ لیکن امروزه ، شما را زیان نمى رساند . اگر عدل بر پا شود ، خواهید دید در این باره چه خواهد کرد» .

 

 

حریم مسجد:

۱- کتاب من لایحضره الفقیه :روایت شده که حریم مسجد ، چهل گز از هر سو است .

۲- امام على علیه السلام :حریم مسجد ، چهل گز است و همسایگان ، چهل خانه از چهار سو .

توضیح :

علّامه مجلسى رحمه الله گفته است : موضوع حریم مسجد را غالب فقیهان ذکر نکرده اند ؛ لیکن [شهید رحمه الله] در کتاب الدروس چنین گفته است : به روایت شیخ صدوق ، حریم مسجد ، چهل گز از هر سو است و احتیاط این است که در زمین موات ، چنانچه ساختن مسجد مقدّم [بر احیاى آن زمین ]باشد ، این مسافت [به نفع مسجد] رعایت گردد . نیز این حدیث ، گویاى آن است که استحباب حضور در هر مسجد براى چهل خانه از چهار سو مورد تأکید ویژه است ، مگر آن که مسجد نزدیک ترى وجود داشته باشد .

 

 

تأکید بر بزرگداشت مسجد:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هرگز کسى از شما مسجد را «مسجدک» نخوانَد ؛ زیرا آن خانه اى است که خداوند در آن یاد مى شود . و هرگز کسى از شما «قرآنک» نگوید ؛ زیرا کتاب خدا ، بزرگ تر از آن است که به کوچکى یاد شود . نیز کسى مرد را «مردَک» و زن را «زنَک» نخوانَد .

۲- امام على علیه السلام :مسلمان ، «مردک» و قرآن ، «قرآنک» و مسجد ، «مسجدک» نامیده نمى شود .

 

 

علّت بزرگداشت مسجد:

۱- علل الشرائع ـ به نقل از ابو بصیر ـ :از امام صادق علیه السلام در باره علّت بزرگداشت مساجد پرسیدم . فرمود : «تنها از آن رو به بزرگداشتِ مساجد فرمان داده شده که آنها ، خانه هاى خدا در زمین هستند» .

 

 

پاداش کسى که مسجد را بزرگ بدارد:

۱- امام على علیه السلام :هر که مسجدى را حرمت نهد ، در روز ملاقات با خدا ، او را خندان و شادمان دیدار مى کند ، در حالى که کارنامه اش را به دست راست او داده است .

 

 

نکوهش کسى که مسجد را بزرگ ندارد:

۱- امام صادق علیه السلام ـ به یونس بن یعقوب ـ :ملعون است ، ملعون کسى که مسجد را حرمت ننهد ! اى یونس! آیا مى دانى چرا خداوند ، حقّ مسجدها را بزرگ قرار داده و این آیه را فرو فرستاده است که : «مساجد ، از آنِ خدایند . پس کسى را با خدا نخوانید » ؟ [ زیرا ] یهودیان و مسیحیان ، هر گاه وارد عبادتگاه هاى خود مى شدند ، به خداى متعال شرک مى ورزیدند . از این رو ، خداى سبحان ، به پیامبرش فرمان داد تا در مساجد ، خدا را یگانه بشمارد و او را پرستش کند .

 

 

آباد کردن مسجد ، به حضور در آن است:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هرگاه دیدید که مردى پیوسته به مسجد مى رود ، به ایمان او گواهى دهید . خداوند متعال فرمود : «تنها کسى که به خدا و روز رستاخیز ، ایمان آورده است ، مساجد خدا را آباد مى کند» .

۲- امام على علیه السلام :پیامبر خدا به من آموخت که هرگاه جامه نویى بر تن کردم ، بگویم :« سپاس ، خدایى را که لباسى به من پوشاند که در میان مردم با آن ، خود را بیارایم . پروردگارا! جامه اى بابرکت قرارش ده تا در آن براى رضایت تو بکوشم و به آباد ساختن مسجدهایت بپردازم » .

۳- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :پروردگارا! این ، ماه رمضان است که در آن ، قرآن را براى هدایت مردم همراه با نشانه هاى روشنِ هدایت و وسیله تشخیص حق از باطل ، فرو فرستادى . در آن ، ما را به آباد کردن مسجدها و دعا و روزه و نماز ، فرمان دادى و اجابت را برایمان تضمین فرمودى .

۴- مکارم الأخلاق ـ به نقل از ابو ذر ـ :در نیم روزى حضور پیامبر خدا رفتم . . . گفتم : اى پیامبر خدا! پدر و مادرم فدایت! به من سفارشى فرما که خداوند ، مرا بدان سود بخشد . . . . فرمود : «هر که به فراخوان خدا ، پاسخ مثبت دهد و آبادانى مسجدهاى خدا را نیکو به انجام رساند ، پاداش او از سوى خدا ، بهشت خواهد بود» . گفتم : پدر و مادرم فدایتان ، اى پیامبر خدا! مسجدهاى خدا چگونه آباد مى شوند ؟ فرمود : «در آنها صداها بلند نمى گردند ، در بیهودگى غوطه ور نمى شوند و خرید و فروش ، صورت نمى پذیرد . پیوسته در مسجد ، [ کارهاى ] بیهوده را رها ساز . پس اگر چنین نکردى ، در روز رستاخیز ، جز خویشتن را ملامت مکن» .

۵- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :بر هر یک از شما ، تا زمانى که در مسجد است ، همواره فرشتگان درود مى فرستند و مى گویند : خداوندا! او را ببخشا . خداوندا! مورد رحمت خویش قرارش ده .

۶- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر یک از شما ، زمانى که در مسجد است ، تا وقت بیرون رفتن از آن ، پیوسته در نماز است .

۷- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :نشستن مؤمن در مسجد ، به منزله آمادگى مداوم او براى نبرد با دشمن است .

۸- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :پنج چیز ، از عبادت است : کم خوردن ، نشستن در مسجدها . . . .

۹- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله در سفارش ایشان بهاى ابو ذر! تا زمانى که در مسجد نشسته اى ، خداى متعال براى هر نفسى که مى کِشى ، درجه اى در بهشت ارزانى ات مى کند و فرشتگان ، بر تو درود مى فرستند و برابر هر نفسى که مى کِشى ، ده نیکى نوشته مى شود و ده بدى از تو پاک مى گردد .

۱۰- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :نشستن در مسجد به انتظار نماز ، عبادت است .

۱۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :آن که در مسجد به انتظار نماز نشسته ، گویى در فرمان بُردارى است و تا زمانى که به خانه اش باز گردد ، در شمارِ نمازگزاران نوشته مى شود .

۱۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :بنده ، تا زمانى که در مسجد انتظار نماز را مى کشد ، پیوسته در نماز است .

۱۳- امام صادق علیه السلام :پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود : «به انتظار نماز در مسجد نشستن ، عبادت است تا زمانى که ناروایى پدید نیاورد» . گفته شد : اى پیامبر خدا! چه ناروایى ؟ فرمود : «غیبت کردن» .

۱۴- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :مردى از شما نیست که پاکیزه از خانه اش بیرون رود و آن گاه با مسلمانان نماز بگزارد و سپس در جایگاه خود به انتظار نماز دیگر بنشیند ، مگر آن که فرشتگان مى گویند : خدایا! او را ببخشا . خداوندا! او را رحمت فرما .

۱۵- تهذیب الأحکام ـ به نقل از عثمان بن مظعون ـ :به پیامبر خدا گفتم : اى پیامبر خدا! بر آنم تا چیزهایى را از شما بپرسم . فرمود : «اى عثمان! آنها چیستند ؟» . گفتم : مى خواهم به رَهبانیت ، رو آورم (ترک دنیا کنم) . فرمود : «اى عثمان! چنین مکن ؛ زیرا رَهبانیت امّت من ، نشستن در مسجدها و انتظار کشیدن نمازى در پىِ نماز دیگر است» .

۱۶- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هفت گروه ، در سایه عرش خداى عز و جل هستند ، آن روز که هیچ سایه اى بجز سایه او وجود ندارد : . . . و کسى که از مسجد خارج شود و نیّتش آن باشد که دوباره بِدان بازگردد .

۱۷- امام على علیه السلام :مسجد ، از ویرانى خود نزد پروردگارش زبان به شکایت مى گشاید و از دیدن آباد کننده اش که مدّتى از او دور بوده و اکنون باز گشته ، شاد مى شود ، همان گونه که هر یک از شما از رسیدن کسى که از او دور بوده ، شادمان مى گردد.

۱۸- امام على علیه السلام :نشستن در مسجد نزد من ، از نشستن در بهشت ، نیکوتر است ؛ زیرا در بهشت ، خشنودى من فراهم است و در مسجد ، خشنودى پروردگار من .

۱۹- امام على علیه السلام :نشستن در مسجد ، پس از سپیده دم تا برآمدن آفتاب براى پرداختن به یاد خداى سبحان ، بیش از جستجوى روزى در همه سوى زمین ، مایه گشایش روزى است .

۲۰- امام على علیه السلام : هرگز کسى که مساجد را آباد مى سازد و در آنها با رکوع و سجود ، شب را به سر مى آورد ، با کسى که به گونه اى ستیزه جویانه باز مى گردد و خود را از گَرد و غبار مسجد ، دور نگه مى دارد ، برابر نیست .

۲۱- امام حسن علیه السلام :اهل مسجد ، دیدار کنندگان خدایند و بر دیدار شونده است که به دیدار کننده اش هدیه بدهد .

۲۲- امام حسن علیه السلام :سه کس در همسایگى خداى متعال اند : کسى که تنها براى خدا وارد مسجد شود ، که چنین کسى تا زمان بازگشت ، میهمان خداى متعال است ؛ و کسى که فقط براى خدا به دیدار برادر مسلمانش برود ، که چنین فردى تا وقت بازگشت از نزد او ، از دیدار کنندگان خداى متعال است ؛ و کسى که تنها براى خدا ره سپار حج یا عمره شود ، که چنین فردى تا زمان بازگشت نزد خانواده اش ، از باریافتگان نزد خداوند است .

۲۳- امام صادق علیه السلام :خدمتکار على بن الحسین (زین العابدین) علیه السلام ، ایشان را در شبى سرد ، ملاقات کرد ، در حالى که جامه و ردا و عمامه اى از خَز پوشیده و خود را با عطرى ، خوش بو کرده بود . گفت : فدایت شوم! در چنین ساعتى و با این وضع ، ره سپار کجایى؟ امام علیه السلام فرمود : « به مسجد جدّم پیامبر خدا مى روم تا از خداى عز و جلحوریان را خواستگارى کنم » .

۲۴- امام باقر علیه السلام :هر گاه براى نمازت ره سپار شدى ، بگو : « . . . خداوندا! مرا از زیارت کنندگان خانه ات و آبادگران مسجدهایت قرار ده » .

۲۵- امام صادق علیه السلام :همراه کسان خود ، در مسجد حاضر شوید .

 

 

فضیلت روانه شدن به سوى مسجد:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر که گامى به سوى مسجد بردارد ، در برابر آن ، پاداشى خواهد داشت .

۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر که از خانه اش ره سپار مسجد شود ، در برابر هر گامى که برمى دارد ، ده حَسَنه برایش نوشته مى شود .

۳- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :براى کسى که روانه مسجدى از مسجدهاى خدا شود ، در برابر هر گامى که تا زمان بازگشت به خانه اش برمى دارد ، ده حَسَنه خواهد بود و نیز ده بدى از او پاک مى شود و ده درجه ، بالا برده مى شود .

۴- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هنگامى که شخص از خانه اش به سوى مسجد ، گام بیرون مى نهد ، یک پا حسنه اى را مى نویسد و پاى دیگر ، گناهى را مى زُداید .

۵- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :سه تن هستند که خداوند عز و جل ، ضامن همه آنهاست : . . . کسى که روانه مسجد شود ، خدا ضامن است تا وى را دریابد و وارد بهشت گردانَد پاداش و بهره اى دریافت کرده است ، او را باز گردانَد.

۶- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :پاسخ به نداى اذان گو ، [مایه] رحمت و پاداش آن ، بهشت است ، و هر کس به او پاسخ ندهد ، در روز رستاخیز ، با وى ستیز خواهم کرد . خوشا بر آن که فراخوانِ خدا را لبّیک گوید و روانه مسجد شود! و چنین نخواهد کرد ، جز مؤمنى از جرگه بهشتیان .

۷- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :گام برداشتن به سوى مسجد ، فرمان بُردن از خدا و فرستاده اوست . هر کس از خدا و فرستاده اش فرمان بَرَد ، خداوند ، او را با صدّیقان و شهیدان ، وارد بهشت مى کند و در بهشت ، همدم داوود علیه السلام است و پاداشى همانند داوود علیه السلام خواهد داشت .

۸- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :ره سپار مسجد شدن در هر صبح و شام ، بخشى از پیکار در راه خداست .

۹- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :کسى که رفتن خود به سوى مساجد را در هر صبح و شام ، کارى در راه خدا نبیند ، بى تردید ، عمل او دچار کاستى است .

۱۰- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :کسى که صبح و شام روانه مسجد مى شود ، هر بار خداوند ، وسایل پذیرایى بهشتى خود را برایش مهیّا مى سازد .

۱۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :گام برداشتن تو به سوى مسجد و بازگشتت به خانه ، در پاداش مساوى اند

۱۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :براى هر بنده اى که صبح و شام به مسجد برود و آن را بر سایر چیزها ترجیح دهد ، در نزد خدا ، وسایل پذیرایى از بهشت است که هر بار ، آن را برایش آماده مى کند ، همچنان که هر یک از شما ، اگر کسى را که دیدارش را دوست دارد ، ملاقات کند ، در پذیرایى او خواهد کوشید .

۱۳- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :آگاه باشید که هر کس براى [نماز] جماعت ، ره سپار مسجدى شود ، برابر هر گامى ، هفتاد هزار نیکى براى او خواهد بود و به همین مقدار نیز بر درجات او افزوده مى شود .

۱۴- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :شش ویژگى است که هیچ مسلمانى با یکى از آنها نمى میرد ، مگر آن که بر خداست تا او را وارد بهشت کند : . . . کسى که به نیکویى وضو سازد و سپس براى نمازش روانه مسجدى شود . پس اگر در این راه در گذرد ، خداوند ، ضامن اوست .

۱۵- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر که در خانه اش خود را پاکیزه سازد ، سپس روانه خانه اى از خانه هاى خدا گردد تا واجبى از واجب هاى خدا را به جا آورد ، یکى از گام هایش بدى اى را [ از او ] محو مى کند و دیگرى ، [او را] درجه اى بالا مى برد .

۱۶- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر گاه یکى از شما به خوبى وضو سازد ، سپس براى نماز خارج شود ، در حالى که چیزى جز نمازْ او را به سوى مسجد نکشانده باشد ، تا وارد شدن به مسجد ، پیوسته ، گام چپش بدى را از او مى زُداید و گام راستش براى وى نیکى مى نویسد .

۱۷- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هنگامى که یکى از شما به خوبى وضو سازد و تنها براى نماز ، آهنگ مسجد کند تا زمان داخل شدن به مسجد ، گامى برنمى دارد ، جز آن که خداوند ، او را درجه اى بالا مى برد و خطایى از او فرو مى ریزد ، و هنگامى که وارد مسجد مى شود ، تا زمانى که نماز پاى بندش کرده ، در نماز است .

۱۸- امام زین العابدین علیه السلام :مساجد ، خانه هاى خدایند . هر کس به سوى آنها بشتابد ، به سوى خدا شتافته و آهنگ او کرده است .

۱۹- امام صادق علیه السلام :هر که ره سپار مسجد شود ، بر تَر و خشکى گام نمى نهد ، جز آن که هفت طبقه زمین براى او تسبیح مى کنند .

 

 

فضیلت پیشى گرفتن به سوى مسجد:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :« پیش گامان [به سوى طاعت ، که] پیش گامان [به سوى بهشت اند] ، همانان ، مقرّبان [درگاه خدا] هستند » : نخستین کسى که روانه مسجد مى شود و آخرین کسى که از آن ، خارج مى گردد .

۲- امام باقر علیه السلام :پیامبر صلى الله علیه و آله به جبرئیل فرمود : «اى جبرئیل! کدام مکان نزد خداوند عز و جل محبوب تر است ؟» . گفت : مساجد ، و دوست داشتنى ترین مسجدیان در پیشگاه خدا ، کسى است که پیش از همه وارد مى شود و پس از همه بیرون مى رود .

۳- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله درسفارش ایشان به  ابو ذر! خوشا بر پرچمداران روز رستاخیز! آن را بر دوش مى کِشند و از مردم به سوى بهشت ، پیشى مى گیرند . آگاه باشید که آنان ، پیش گامان به سوى مسجدها در سحرگاهان و زمان هاى دیگرند .

 

 

فضیلت اهل مسجد بودن:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر کس که قرآن ، سخنش باشد و مسجد ، خانه اش ، خداوند در بهشت ، خانه اى برایش بر پا مى کند .

۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ در بیان آنچه کههر کس مى خواهد جایگاه خویش را در بهشت ببیند ، در مسجدها سُکنا گُزیند .

۳- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :در دنیا ، میهمان باشید و مسجدها را خانه بگُزینید .

۴- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هفت گروه اند که خداى عز و جل ، آن روز که هیچ سایه اى جز سایه او نیست ، آنان را در زیر سایه خود ، جاى خواهد داد : . . . کسى که چون از مسجد بیرون رود ، دل بسته مسجد است تا به سوى آن باز گردد .

۵- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :تکیه دادن  در مسجد ، رَهبانیت عرب (مسلمانان) است . همانا نشستنگاه مؤمن ، مسجد او و استراحتگاهش خانه اوست .

۶- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :شیطان ، گرگِ انسان است ، همچون گرگِ گوسفند که دور مانده و جدا شده از گلّه را شکار مى کند . پس ، از تفرقه بپرهیزید و با اجتماع و عموم مردم و مسجد باشید .

۷- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :میان خود ، سلام را ردّ و بدل کنید ، و باید که خداوند عز و جل ، شما را در مساجد ببیند .

۸- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :مسجد ، سراى هر پرواپیشه اى است و خداوند عز و جل ، راحتى و رحمت و گذشتن از صراط را براى کسانى که مساجد خانه هایشان باشد ، تضمین کرده است .

۹- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هیچ مسلمانى مساجد را براى نماز و یاد خدا ، کاشانه خود قرار نمى دهد ، مگر آن که خداوند ، شادمان مى شود ، همچون شادمانىِ بستگان مسافر دورمانده از جمع ، در زمان بازگشت به میان آنان .

۱۰- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر که با مسجد اُنس گیرد ، خداوند با وى اُنس مى گیرد .

۱۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :براى مسجدها میخ هایى است  که فرشتگان ، همنشین آنهایند . هر گاه غایب شوند ، آنان را مى جویند و اگر بیمار شوند ، به عیادتشان مى روند و اگر نیازى داشته باشند ، یارى شان مى کنند .

۱۲- امام على علیه السلام ـ در بیان حدیث معراج پیامبرخداى متعال فرمود : « …اى احمد! چنین نیست که هر کس بگوید : خدا را دوست دارم ، مرا دوست داشته باشد تا آن که . . . مسجد را خانه [ى خود] بگُزیند» .

۱۳- امام على علیه السلام :خوشا به حال آنان که به آخرت گرویده اند و از دنیا روى گردان اند! آنها کسانى هستند که مسجدهاى خدا را فرش ، خاکش را بستر ، آبش را وسیله پاکیزگى ، قرآن را جامه زیرین و دعا را جامه رویین [ ـِ خویش] ساخته اند و به شیوه عیسى علیه السلام دنیا را پذیرفته اند .

۱۴- امام زین العابدین علیه السلام :موسى بن عمران علیه السلام گفت : پروردگارا! اهل تو که در روزى که سایه اى جز سایه تو نیست ، آنان را زیر سایه خود مى برى ، کیان اند ؟ خداوند به او وحى کرد : « کسانى که پاکْ دل و خاکسارند . . . آنها که چونان مأوا گُزیدن عقاب ها در آشیانه هایشان ، مساجد مرا کاشانه [ى خود] برمى گزینند .

۱۵- امام صادق علیه السلام :مردانگى ، دو گونه است : مردانگى در وطن و مردانگى در سفر . و امّا مردانگىِ در وطن ، تلاوت قرآن است و پیوستگى [با] مساجد .

۱۶- امام کاظم علیه السلام :مسیح علیه السلام به حواریان گفت : « . . . پرستشگاه هاى پروردگارتان را زندان بدن ها و پیشانى هاى خود ، قرار دهید» .

 

 

پاداش بسیار گام برداشتن به سوى مساجد:

۱- تنبیه الخواطر :[پیامبر خدا] فرمود : «آیا شما را به آنچه که خدا با آن ، خطاها را پاک مى کند و گناهان را مى زداید ، ره ننمایم ؟ » . گفتیم : چرا ، اى پیامبر خدا ! پس فرمود : «کامل به جا آوردن وضو در موقعیت هاى سخت و بسیار گام برداشتن به سوى مساجد و بعد از نماز ، انتظار کشیدن براى نماز [دیگر] » .

۲- المعجم الکبیر ـ به نقل از زید بن ثابت ـ :با پیامبر خدا قدم مى زدم . گام هایش را کوتاه برمى داشت . فرمود : «مى دانى چرا با تو این گونه قدم مى زنم ؟» . گفتم : نه . فرمود : «براى این که تعداد گام هایمان به سوى نماز ، بیشتر شوند» .

۳- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر که از مسجد دورتر باشد ، [وقتى به مسجد مى رود ]پاداش بیشترى خواهد داشت .

۴- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :پُرپاداش ترینِ مردم در نماز ، کسى است که [نسبت به مسجد] دورتر باشد

۵- صحیح مسلم ـ به نقل از جابر بن عبداللّه ـ :محلّه هاى ما از مسجد ، دور بود . خواستیم که خانه هایمان را بفروشیم و به مسجد ، نزدیک شویم ؛ امّا پیامبر خدا ما را باز داشت و فرمود : «براى هر گامى که بر مى دارید ، برایتان درجه اى است» .

 

 

پاداش شبانه به مسجد رفتن:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ در بیان سخن خداوخداوند ـ تبارک و تعالى ـ مى فرماید : « هان ! راهیان همیشگى مسجدها در تاریکى ها را به نور تابنده روز رستاخیز ، مژده ده » .

۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :آنان را که در تاریکىِ شب ، ره سپار مسجد مى شوند ، به جایگاه هایى از نور در روز رستاخیز ، بشارت ده . مردم ، مى هراسند و آنان ، هراسى به دل راه نمى دهند .

۳- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر که در تاریکى شب ، به سوى مسجدها روانه شود ، خداوند در روز رستاخیز ، نورى به وى ارزانى مى کند .

۴- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :آنان که هماره در تاریکى ها به سوى مسجدها ره سپارند ، فرو رفته در ژرفاى رحمت خداوندند .

۵- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هماره ، ره سپاران در تاریکى به سوى مسجدها را به نور کامل در روز رستاخیز ، بشارت ده .

۶- الاُصول الستّه عشر ـ به نقل از محمّد بن مُنکَدِردر شبى بسیار تاریک ، امام باقر علیه السلام را در حال رفتن به مسجد ، مشاهده کردم . شتابان ، خود را به او رساندم و سلام کردم . پاسخم را داد و سپس فرمود : «اى محمّد بن مُنکدر ! پیامبر خدا فرمود : کسانى را که پیوسته در تاریکى هاى شب ، روانه مسجد مى شوند ، به نور تابنده روز رستاخیز ، مژده ده » .

 

 

فضیلت نماز خواندن در مسجد:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر کس نماز مغرب و عشا و نماز صبح را در مسجد ، به جماعت بخواند ، گویا تمام آن شب را زنده داشته است .

۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :نماز آدمى در خانه اش ، معادل یک نماز است و در مسجد محلّه ، برابر با بیست و پنج نماز است و در مسجد جامع ، برابر با پانصد نماز است و در مسجدالأقصى ، برابر با پنجاه هزار نماز است و در مسجد من ، برابر با پنجاه هزار نماز است و در مسجد الحرام ، برابر با یکصد هزار نماز است .

۳- امام على علیه السلام :یک نماز در بیت المقدّس ، [برابر با] یکهزار نماز است و یک نماز در مسجد جامع ، [برابر با] یکصد نماز است و یک نماز در مسجد محلّه ، [برابر با] بیست و پنج نماز است و یک نماز در مسجد بازار ، [برابر با ]دوازده نماز است و نماز گزاردن به تنهایى و در خانه ، یک نماز به شمار مى آید .

۴- امام صادق علیه السلام :بر شما باد نماز خواندن در مساجد !

۵- امام صادق علیه السلام ـ در بیان آنچه که انجام داددر مساجد ، بسیار نماز بگزارید و دعا کنید و در میان مسجدها ، این جا و آن جا به نماز بِایستید ؛ زیرا در روز رستاخیز ، هر مکانى براى نمازگزارِ بر خود ، گواهى مى دهد .

۶- امام صادق علیه السلام :نماز آدمى در خانه اش به جماعت ، برابر با بیست و چهار نماز است و نمازش در مسجد به جماعت ، برابر با چهل و هشت نماز است ؛ یعنى نماز در مسجد ، دو چندان است . همچنین یک رکعت [نماز گزاردن] در مسجد الحرام ، برابر با هزار رکعت در دیگر مساجد است و نماز گزاردن به تنهایى در مسجد ، برابر با بیست و چهار نماز است .

 

 

نماز پیامبر در مسجد پس از بازگشت از سفر:

۱- صحیح البخارى ـ به نقل از کعب بن مالک ـ :پیامبر صلى الله علیه و آله هر گاه از سفرى باز مى گشت ، نخست به مسجد مى رفت و در آن ، نماز مى گزارد .

۲- سنن أبى داوود ـ به نقل از ابن عمر ـ :پیامبر خدا ، هنگامى که از حج باز گشت ، وارد مدینه شد و شتر خود را مقابل در مسجدش بر زمین خوابانْد . سپس وارد مسجد شد و در آن ، دو رکعت نماز گزارد و سپس ره سپار خانه اش شد .

۳- صحیح البخارى ـ به نقل از جابر بن عبد اللّه ـ :با پیامبر صلى الله علیه و آله در سفرى بودم . هنگامى که وارد مدینه شدیم ، به من فرمود : «داخل مسجد شو و دو رکعت ، نماز بخوان» .

۴- صحیح البخارى ـ به نقل از کعب ـ :پیامبر صلى الله علیه و آله هنگامى که بامدادان از سفر باز مى گشت ، وارد مسجد مى شد و پیش از آن که بنشیند ، دو رکعت نماز مى گزارد .

 

 

فضیلت ذکر و دعا در مسجد ، بویژه براى حاجت خواهى:

۱- مسند ابن حنبل ـ به نقل از ابو سعید خُدرى ـ :پیامبر خدا فرمود : « پروردگار عز و جل مى فرماید : به زودى ، اهل محشر در مى یابند چه کسى شایسته بزرگوارى است » . گفته شد : چه کسى شایسته بزرگوارى است ، اى پیامبر خدا ؟ فرمود : «ذکرگویان در مساجد»

۲- سنن النسائى ـ به نقل از ابن عبّاس ، از جویریه دختپیامبر صلى الله علیه و آله بر جویریه ، که در مسجد در حال دعا بود ، گذشت . سپس دوباره در وسط روز بر او گذشت و به او فرمود : «همچنان در همان حال هستى؟» . آن زن گفت : آرى . پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود : آیا [جملاتى که آنها را در این حال بر زبان آورى ،] به تو نیاموزم؟ [بگو :] « منزّه است خداوند ، به شمار آفریدگانش ! منزّه است خداوند ، به شمار آفریدگانش ! منزّه است خداوند ، به شمار آفریدگانش ! منزّه است خداوند ، آن اندازه که خود مى پسندد ! منزّه است خداوند ، آن اندازه که خود مى پسندد ! منزّه است خداوند ، آن اندازه که خود مى پسندد ! منزّه است خداوند ، به سنگینىِ عرشش ! منزّه است خداوند ، به سنگینىِ عرشش ! منزّه است خداوند ، به سنگینى عرشش ! منزّه است خداوند ، به گستردگى کلماتش ! منزّه است خداوند ، به گستردگى کلماتش ! منزّه است خداوند ، به گستردگى کلماتش !» .

۳- امام صادق علیه السلام :مردى نزد پیامبر صلى الله علیه و آله آمد و گفت : بهترینِ اهل مسجد ، کیست ؟ فرمود : «کسى که بیشتر خدا را یاد کند» .

۴- تاریخ بغداد ـ به نقل از جابر بن عبد اللّه ـ :پیامبر خدا فرمود : «مسجدها ، بازارى از بازارهاى آخرت اند . هر کس وارد آن شود ، میهمان خداست . پذیرایى آن (مسجد) ، آمرزش است و درودش [به کسى که وارد آن مى شود ، ]ارجمند داشتن است . پس براى سود جستن ، بکوشید » . گفته شد : اى پیامبر خدا! چه چیزى سودبخش است ؟ فرمود : «دعا و اشتیاق داشتن به خداى متعال» .

۵- سنن أبى داوود ـ به نقل از ابوسعید خُدرى ـ :روزى پیامبر خدا وارد مسجد شد و به مردى از انصار به نام ابو اُمامه برخورد . به وى فرمود : «اى ابو اُمامه! چه شده که در غیر وقت نماز ، در مسجد نشسته اى ؟» . گفت : غصّه ها و قرض هایى که گریبانم را گرفته است ، اى پیامبر خدا! فرمود : «آیا به تو سخنى نیاموزم که اگر بگویى ، خداوند عز و جل ، غصّه را از تو دور مى سازد و بدهى تو را مى پردازد؟» . ابو اُمامه مى گوید که گفتم : آرى ، اى پیامبر خدا . پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود : «هر صبح و شام بگو : خداوندا! من از غم و اندوه ، از ناتوانى و سستى ، و از بُزدلى و تنگ چشمى ، و از غالب شدن قرض و سلطه مردم بر خود ، به تو پناه مى برم » . ابواُمامه مى گوید : آن چنان کردم و خداى عز و جل ، غم و غصّه مرا از میان برد و قرض مرا پرداخت کرد .

۶- الدعوات :روایت شده که امام زین العابدین علیه السلام از کنار مردى گذشت که بر در خانه شخص دیگرى نشسته بود . به او فرمود : «چه چیز تو را بر درِ خانه این مردِ نازپرورده ستمگر ، نشانده است؟» . گفت : گرفتارى . امام فرمود : «برخیز که اکنون ، تو را به درى راه نمایى کنم که از درِ خانه او بهتر است ، و به پروردگارى که براى تو از او نیکوتر است» . آن گاه ، دستش را گرفت تا به مسجد [ ـِ پیامبر صلى الله علیه و آله ] رسید و فرمود : «رو به سوى قبله کن و دو رکعت نماز بگزار . سپس دستانت را به درگاه خداى عز و جل بالا ببر و او را ثنا بگو و بر فرستاده اش درود بفرست و با آیات پایانى سوره حشر و شش آیه آغازین سوره حدید و دو آیه سوره آل عمران ، ۱ خدا را بخوان و از خداى سبحان ، حاجت بخواه که تو چیزى درخواست نمى کنى ، جز آن که بى تردید ، به تو عطا خواهد کرد» .

۷- امام صادق علیه السلام :پدرم [امام باقر علیه السلام ] هر گاه مى خواست حاجتى را بخواهد ، آن را هنگام زوال خورشید مى خواست . در آن هنگام ، ابتدا چیزى صدقه مى داد و بوى خوشى را استعمال مى کرد و به مسجد مى رفت و هر حاجتى داشت ، از خدا مى خواست .

۸- امام صادق علیه السلام :مرا حاجت به پروردگارم افتاد . پس در نیمه روز به مسجد رفتم ، و هرگاه حاجتى داشته باشم ، این گونه عمل مى کنم .

۹- امام صادق علیه السلام ـ به مِسمَع ـ :اى مِسمَع ! چه چیز ، هر یک از شما را باز مى دارد که چون غمى از غم هاى دنیا بر او وارد مى گردد ، وضو بگیرد ، سپس به مسجد بیاید و دو رکعت نماز بگزارد و در آن ، خدا را بخواند؟ آیا نشنیده اى که خداوند مى فرماید : «از شکیبایى و نماز ، مدد جویید» ؟» .

۱۰- امام صادق علیه السلام :آن چنان که هر یک از شما ، هنگام بیمارى نزد پزشک مى رود و مبلغى به وى مى پردازد و نیز در حال نیاز به زمامدار ، به دربان پیشکشى مى دهد ، اگر در زمان گرفتارى ، به خداى متعال پناه ببرد و وضو سازد و کم یا بیش صدقه دهد و سپس وارد مسجد شود و دو رکعت نماز بگزارد و حمد و ثناى الهى را به جاى آورد و بر پیامبر و اهل بیتش درود بفرستد و بگوید : «خدایا ! از بیمارى ام تن درستى و از سفرم ، بازگشت و از آنچه از آن ترسانم ، مرا سلامت عطا فرما» ، خداى متعال ، حاجتش را برمى آورد . این ، سوگند واجب خداوند است که با شکرگزارى بنده ، تحقّق مى پذیرد .

 

 

فضیلت اعتکاف در مسجد:

۱- امام صادق علیه السلام :هیچ اعتکافى صحیح نیست ، جز همراه با روزه گرفتن در مسجد جامع .

۲- امام صادق علیه السلام :امام على ـ که درودهاى خدا بر او باد ـ مى فرمود : «اعتکاف را مگر در مسجد الحرام یا مسجدِ پیامبر صلى الله علیه و آله و یا مسجد جامع ، صحیح نمى بینم . نیز شایسته نیست که معتکف از مسجد بیرون برود ، جز براى نیازى که او را ناگزیر ساخته باشد» .

۳- امام صادق علیه السلام :اعتکاف در غیر مکّه ، شایسته نیست ، مگر در مسجد پیامبر خدا و یا در مسجدى از مساجد جامع .

 

 

فضیلت آموختن و آموزش دادن در مسجد:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :کسى که صبحگاهان ، روانه مسجد شود ، تنها بدین خاطر که خیرى را فرا گیرد یا آموزش دهد ، پاداش کسى را دارد که عمره کاملى را به جا آورده است ، و کسى که شبانگاه ، روانه مسجد شود ، تنها با این هدف که خیرى را فرا گیرد یا آموزش دهد ، اجر کسى را دارد که حجّ کاملى را به جا آورده است .

۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر کس به این مسجد من در آید ، تنها به این خاطر که خیرى را بیاموزد یا آموزش دهد ، همچون مجاهدِ در راه خداست ، و هر که به قصد دیگرى بیاید ، همانند کسى است که به کالاى شخص دیگرى چشم دوخته است .

۳- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر گروهى که در خانه اى از خانه هاى خدا ، گِرد هم بیایند و قرآن تلاوت کنند و آن را به یکدیگر بیاموزند ، آرامش بر آنان فرود مى آید و رحمت خدا ، بر آنان سایه مى افکند و فرشتگان ، آنها را در بر مى گیرند و خداوند ، در میان کسانى که نزد اویند ، از آنان یاد مى کند .

۴- سنن ابن ماجه ـ به نقل از عبد اللّه بن عمرو ـ :روزى پیامبر خدا ، از یکى از اتاق هاى[خانه] خود خارج شد و وارد مسجد گردید . در مسجد ، دو دسته از مردم را دید : دسته نخست ، قرآن تلاوت مى کردند و خدا را مى خواندند ، و دسته دیگر ، مى آموختند و آموزش مى دادند . پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود : «هر دو دسته ، بر [کار] خیر هستند . اینان ، قرآن تلاوت مى کنند و خدا را مى خوانند . اگر بخواهد ، عطایشان مى کند و اگر بخواهد ، از آن بازشان مى دارد ؛ و آن دسته دیگر ، فرا مى گیرند و به دیگران مى آموزند . همانا من ، معلّم برانگیخته شده ام» . آن گاه ، با آن دسته نشست .

۵- کتاب العظمه ـ به نقل از ابن عبّاس ـ :پیامبر خدا ، در حالى که ما حلقه حلقه در مسجد نشسته بودیم ، بر ما وارد شد و فرمود : «به چه کارى مشغولید؟» . گفتیم : در خورشید و چگونگى طلوع و غروب آن مى اندیشیم . فرمود : «آفرین بر شما! این گونه باشید . در آفریده ، اندیشه کنید و در باره [ حقیقت و ذات ] آفریننده ، نیندیشید که خداوند عز و جل ، هر چیزى را براى آنچه خواسته ، آفریده است» .

۶- سنن أبى داوود ـ به نقل از عقبه بن عامر جُهنَى ـ :پیامبر خدا ، نزد ما که در صُفّه  نشسته بودیم ، آمد و فرمود : «کدام یک از شما دوست دارد که به منطقه بُطحان یا عقیق برود و دو ماده شتر بزرگِ کوهان سفید به دست آورد ، بدون آن که خداى عز و جل را نافرمانى کند یا پیوندِ خویشاوندى را قطع نماید؟» . گفتند : همه ما ، اى پیامبر خدا ! پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود : «هر یک از شما اگر هر روز به مسجد بیاید و دو آیه از کتاب خداى عز و جل یاد بگیرد ، برایش از دو ماده شتر ، بهتر است ، و اگر سه آیه یاد بگیرد ، از سه شتر ، و به هر اندازه که یاد بگیرد ، از همان تعداد شتر ، بهتر است» .

۷- الکافى ـ به نقل از سعید بن مسیّب ـ :امام زین العابدین علیه السلام ، هر جمعه ، مردم را در مسجد پیامبر خدا موعظه مى کرد و به زهد در دنیا ، فرا مى خوانْد و به کارهاى آخرت ، تشویق مى نمود . شنوندگان نیز آن را به خاطر مى سپردند و مى نوشتند .

 

 

فضیلت پناه بردن به مسجد:

۱- مسند ابن حنبل ـ به نقل از محمود بن لبید ـ :روزى که ابراهیم پسر پیامبر خدا درگذشت ، خورشید گرفت و مردم گفتند : خورشید ، به خاطر مرگ ابراهیم ، گرفته است . پیامبر خدا فرمود : «خورشید و ماه ، دو نشانه از نشانه هاى خداوندند . بدانید که آن دو ، نه براى مرگ کسى مى گیرند ، و نه براى زندگى کسى . پس هر گاه آن دو را در حالِ گرفتگى دیدید ، به مسجدها پناه ببرید» .

۲- امام باقر علیه السلام :زلزله و خورشیدگرفتگى و ماه گرفتگى و بادهاى ترسناک ، همه از نشانه هاى ساعت ( رستاخیز ) است . پس هر گاه یکى از اینها را دیدید ، روز رستاخیز رابه یاد آورید و به مسجدهایتان پناه ببرید .

۳- علل الشرائع ـ به نقل از معاویه بن عمّار ـ :امام صادق علیه السلام فرمود : «صاعقه ، به مؤمن برخورد نمى کند» . مردى به ایشان گفت : امّا ما کسى را دیدیم که در مسجد الحرام ، نماز مى خواند و صاعقه به او برخورد کرد . امام صادق علیه السلام فرمود : «او به سوى کبوتران حرم ، تیر پرتاب مى کرد» .

 

 

نکوهش بیرون رفتن از مسجد پس از اذان:

۱- رسول اللّه صلى الله علیه و آله :هر کس صداى اذان را در مسجد بشنود و بى جهت خارج گردد ، منافق است ، مگر این که بخواهد دوباره به مسجد بازگردد .

۲- امام صادق علیه السلام ـ به یونس بن یعقوب ـ :اى یونس ! به آنان بگو : « اى دلجویى شدگان! ۱ دیدم که چگونه رفتار مى کنید . هنگامى که صداى اذان به گوشتان مى خورد ، کفش هایتان را برداشته ، از مسجد خارج مى شوید » .

 

 

نکوهش وا گذاشتن مسجد:

۱- امام صادق علیه السلام :پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود : «نماز کسى که در مسجد با مسلمانان نماز نخواند ، پذیرفته نیست ، مگر با عذر موجّه» . نیز پیامبر خدا فرمود : «غیبت کسى که در خانه اش نماز بخواند و از جماعت ما دورى کند ، رواست . کسى که از جماعت مسلمانان ، روى بگرداند ، غیبت کردن و انتقاد از او ، بر مسلمانان لازم و عدالتش ساقط و راندنش واجب است ، و زمانى که او را نزد رهبر مسلمانان ببرند ، وى را هشدار دهد و بر حذرش بدارد . پس اگر در جماعت مسلمانان حضور یابد ، [در امان است] و در غیر این صورت ، خانه اش را بسوزانَد . امّا کسى که به جماعت مسلمانان بپیوندد ، غیبت کردن از او حرام و عدالتش ثابت است» .

۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :غریبان در دنیا ، چهار چیزند : قرآن در سینه فردِ ستم پیشه ، مسجدى که در میان مردمى است که در آن نماز نمى گزارند ، و قرآنى که در خانه اى است که آن را تلاوت نمى کنند ، و انسانِ درستکار در میان جمعیتى بدکردار .

۳- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :سه تن ، در روز رستاخیز به درگاه خداوند عز و جل شکایت مى برند : قرآن و مسجد و اهل بیت . قرآن مى گوید : «پروردگارا! مرا سوزاندند و پاره پاره کردند» و مسجد مى گوید : «پروردگارا! رهایم کردند وتباه ساختند» . واهل بیت مى گویند : «پروردگارا! ما را کُشتند و دور ساختند و تبعیدمان کردند» .

۴- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :براى منافقان ، نشانه هایى است که بدانها شناخته مى شوند : . . . جز از سرِ بى اعتنایى [و وا نهادن] ، به مساجد نزدیک نمى شوند ، و مگر دیرهنگام ، به سراغ نماز نمى روند.

۵- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :نمازِ همسایه مسجد ، جز در مسجدش [ـِ پذیرفته شده ]نیست .

۶- دعائم الإسلام :از امام صادق علیه السلام ، از پدرانش ، از امام على علیه السلام برایمان روایت شده که ایشان فرمود : «براى همسایه مسجد ، جز در مسجد ، نماز [ـِ پذیرفته شده اى] نیست ، مگر عذر و یا بیمارى اى داشته باشد» . به ایشان گفتند : همسایه مسجد کیست ، اى امیر مؤمنان ؟ فرمود : «هر کس که صداى اذان را مى شنود» .

۷- امام على علیه السلام :براى آن دسته از همسایگان مسجد که در حال آسودگى و تن درستى ، در نمازهاى واجب حاضر نمى شوند ، نماز [ــِ پذیرفته شده اى] نیست .

۸- امام صادق علیه السلام :به امیر مؤمنان در کوفه خبر دادند که گروهى از همسایگان مسجد ، در نماز جماعت ، حاضر نمى شوند . فرمود : «باید با ما در نماز جماعت ، حاضر شوند و یا تغییرِ مکان دهند و از همسایگى ما ، چشم بپوشند و ما نیز همسایه آنان نباشیم» .

۹- امام حسن علیه السلام :غفلت ، آن است که مسجد را وا گذارى و از فساد کننده ، فرمان ببرى .

۱۰- امام صادق علیه السلام :سه چیزند که به خداوند عز و جل شکایت مى برند : مسجد خراب شده اى که مردمش در آن نماز نمى گزارند ، و فرد دانا در میان نادانان ، و قرآنى که رها شده و غبار گرفته و تلاوت نمى شود .

۱۱- امام صادق علیه السلام :مساجد ، نزد خداى متعال ، از همسایگانى که در آنها حضور نمى یابند ، شکایت بردند و خداى عز و جل به آنها چنین وحى فرمود : «به عزّت و جلالم سوگند ، هیچ نمازى را از آنها نمى پذیرم ، و هیچ گاه ، عدالتى را از ایشان در میان مردم ، آشکار نمى سازم ، و رحمتم شامل حالشان نمى شود و آنان در بهشتم همسایه من نمى گردند» .

۱۲- امام صادق علیه السلام :نماز گزاردن به تنهایى در خانه ، به غبارى پراکنده مى مانَد که چیزى از آن ، به سوى خداوند بالا نمى رود . کسى هم که به منظور روى گردانى از مسجد ، نماز جماعت را در خانه بخواند ، نماز خودش و آنان که به او اقتدا کرده اند ، پذیرفته نیست ، مگر آن که علّتى موجب حضور نیافتن در مسجد شده باشد .

 

 

نماز خواندن زنان با پیامبر در مسجد:

۱- امام على علیه السلام :زنان ، با پیامبر صلى الله علیه و آله نماز مى خواندند . به آنان دستور داده شده بود که به دلیل تنگى و کوتاهى جامه هاى مردان ، پیش از آنان سر از سجده برندارند .

 

 

ناشایست بودن ممنوعیت حضور زنان در مسجد:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر گاه زنان [براى رفتن به مسجد] از شما اجازه طلبیدند ، آنان را از بهره اى که از مساجد دارند ، محروم نسازید .

۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر گاه همسرِ یکى از شما براى رفتن به مسجد ، اجازه خواست ، وى را باز ندارد .

۳- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :زنان خود را از [رفتن به] مسجدها بازندارید ، هر چند خانه هاى آنان ، برایشان نیکوتر است .

۴- سنن أبى داوود ـ به نقل از مجاهد ـ :عبد اللّه بن عمر گفت : پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود : «به زنان خود ، شبْ هنگام براى رفتن به مسجد ، رخصت دهید» . یکى از پسرانش گفت : به خدا سوگند ، رخصت نمى دهیم که آن را دستْ مایه فریبکارى قرار دهند ! به خدا سوگند ، رخصت نمى دهیم ! پس او را دشنام داد و خشمگینانه گفت : مى گویم که پیامبر خدا فرمود : «به زنان خود ، اجازه دهید» و تو مى گویى اجازه نمى دهیم؟!

 

 

آنچه براى زنان در رفتن به مسجد ، شایسته است:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :کنیزان خدا (زنان) را از مسجدهاى خدا ، باز ندارید . البته باید بدون استعمال بوى خوش ، از خانه خارج شوند .

۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر زنى که خود را خوش بو نماید و به مسجد در آید ، نمازش پذیرفته نیست تا هنگامى که خود را شستشو دهد [و بوى عطر را از تن خود بزُداید] .

۳- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ به یکى از زنان ـهر گاه یکى از شما بخواهد براى [نماز ]عشا از خانه خارج شود ، نباید خود را خوش بو سازد .

۴- سنن أبى داوود ـ به نقل از حمزه بن ابى اُسید انصاروى از پیامبر خدا ـ زمانى که خارج از مسجد بود و مردان و زنان ، در طول مسیر ، در هم آمیخته بودند ـ ، شنید که به زنان مى فرمود : «درنگ ورزید ! سزاوار نیست که از وسط جاده حرکت کنید ؛ بلکه کناره هاى راه را برگزینید» .

 

 

فضیلت خدمت به مسجد:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :همانا خداى عز و جل ، هر گاه بنده اى را دوست بدارد ، او را برآورنده نیازهاى مسجدى قرار مى دهد .

 

 

روشن کردن مسجد:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر که در مسجدى از مسجدهاى خدا چراغى بیفروزد ، تا زمانى که نورى از آن چراغ در مسجد هست ، پیوسته فرشتگان و حاملان عرش ، براى وى آمرزش مى طلبند .

۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر که در مسجدى چراغى بیاویزد ، تا زمانى که آن چراغْ نورافشانى مى کند ، هفتاد هزار فرشته بر او درود مى فرستند .

۳- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر کس یک شب چراغى را به درون مسجد ببرد (آن را از تاریکى در آورد) ، خداوند از گناهان هفتاد ساله او در مى گذرد و عبادت یک سال را برایش مى نویسد براى او در نزد خدا شهرى خواهد بود ، و اگر بر آن یک شب بیفزاید ، به ازاى هر شبِ افزوده شده ، پاداش پیامبرى را خواهد داشت . پس اگر ده شب را کامل کند ، توصیف کنندگان ، توصیف پاداشى را که او در نزد خدا دارد ، نمى توانند کرد ، و اگر یک ماه بگذرد ، خداوند کالبد او را بر آتش ، حرام مى گردانَد .

۴- اُسْد الغابه ـ به نقل از ابو هند ـ :تمیم ، با خود چراغ ها و روغنى از شام به مدینه آورد . روز جمعه بود که به مدینه رسید . به خدمتکارى که نامش ابوالبراد بود ، دستور داد تا چراغ ها را بیاویزد و آب و روغن در آنها بریزد . چون خورشید غروب کرد ، آنها را روشن کرد . پیامبر خدا ، هنگامى به سوى مسجد آمد که آن مى درخشید . فرمود : «چه کسى چنین کرده است؟» . گفتند : تمیم . فرمود : «اسلام را نورانى کردى . خداوند ، در دنیا و آخرت ، تو را نورانى گردانَد!» .

 

 

نظافت مسجد:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ در بیان آنچه درهر کس دوست دارد خوراک کِرم هاى زیرِ خاک نشود ، مسجدها را نظافت کند .

۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ به على علیه السلاى على! مهریه حوریان بهشتى را بپرداز : برطرف کردن مانع از سرِ راه و بیرون بردن خاکروبه از مسجد ، مهریه حوریان بهشتى است .

۳- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :مسجدها را بسازید و خاکروبه را از آنها خارج سازید . . . که رُفتن خاکروبه از آنها ، مهریه حوریان بهشتى است .

۴- امام على علیه السلام :پیامبر خدا فرمان داد تا مسجدها ساخته شوند و خوش بو و پاکیزه گردند و در کنار درِ هر یک ، وضو خانه قرار داده شود .

۵- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر کس در روز پنج شنبه و شب جمعه ، مسجد را نظافت کند و گَرد و خاکى را که در چشم مى رود ، بِروبَد ، خداوندْ او را مى آمرزد .

۶- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر کس مسجدى را جارو کند ، خداوند براى او ، ثواب آزاد کردن بنده اى را مى نویسد ، و هر کس از مسجد به اندازه خاشاکى که به چشم مى رود ، بیرون ببرد ، خداى عز و جل ، وى را از رحمتش دوچندان برخوردار مى گردانَد .

۷- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر کس چیزى را که موجب آزار است ، از مسجد بیرون ببرد ، خداوند ، خانه اى در بهشت برایش بنا مى کند .

۸- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :کسانى که مسجد را غبارروبى مى کنند ، همانهایى هستند که در بهشت ، گل یاسَمَن مى چینند .

۹- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :پاداش کارهاى نیک امّتم ، حتّى خار و خاشاکى که شخصى از مسجد بیرون مى برد ، بر من عرضه شده است .

۱۰- صحیح البخارى ـ به نقل از ابو هُرَیره ـ :مرد سیاه پوست یا زن سیاه پوستى که مسجد را نظافت مى کرد ، درگذشت . پیامبر صلى الله علیه و آله از [حال] او جویا شد . گفتند : درگذشته است . فرمود : «چرا مرا خبر نکردید؟ قبرش را نشانم دهید» . پس بر قبر وى حضور یافت و بر او نماز گزارد .

۱۱- امام صادق علیه السلام :بهشت و حوریان ، مشتاق کسى هستند که مسجدها را جارو و غبارروبى کند .

 

 

خوش بو کردن مسجد:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ در بیان آداب مسجدر روزهاى جمعه ، آنها را خوش بو سازید .

۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر هفته ، مسجدها را با بوى خوش ، بخور دهید .

۳- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هدیه فرشتگان ، خوش بو کردن مسجدهاست .

 

 

احکام و آداب مسجد، اخلاص:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر که براى چیزى به مسجد برود ، همان ، بهره او مى شود .

۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :رستاخیز نمى شود تا آن که مردم در مسجدها به یکدیگر ، فخر بفروشند .

 

 

احکام و آداب مسجد، پاکیزگی:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :خداوند ـ تبارک و تعالى ـ فرمود : « . . . هان ! خوشا بر بنده اى که در خانه اش وضو بسازد ، سپس مرا در خانه ام دیدار کند!» .

۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :جز پاکیزه ، وارد مسجدها مشو ، که هر کس ناپاک به مسجدى در آید ، مسجد با او در ستیز است .

۳- امام صادق علیه السلام :به مسجدها در آیید که خانه هاى خداوند در زمین اند ، و هر کس پاکیزه وارد آنها شود ، خداوند ، او را از گناهانش پاک مى کند و نامش در زُمره دیدار کنندگان خداوند ، نوشته مى شود .

 

 

وارسى کردن کفش:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :نزدیک درهاى مساجد ، کفش هاى خود را وارسى کنید .

۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :کسى که مى خواهد وارد مسجد شود ، چنانچه زیر پاپوش یا کفش خود را وارسى کند ، فرشتگان مى گویند : «نیکو شدى . بهشت ، گواراى تو باد ! به سلامت ، وارد شو» .

 

 

به خدا پناه بردن ، هنگام ورود و خروج:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هرگاه بنده ، داخل مسجد شود و بگوید : «به خدا پناه مى برم از شیطان رانده شده!» ، شیطان رانده شده مى گوید : «کمرم شکست» و خداوند به خاطر این کار براى آن گوینده ، عبادت یک سال را مى نویسد ، و هر گاه از مسجد خارج شود و همانند آن را بر زبان آورد ، خداوند برایش در برابر هر مویى که در بدن اوست ، صد نیکى مى نویسد و صد درجه ، بالایش مى برد .

۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :وقتى هر یک از شما مى خواهد از مسجد بیرون رود ، لشکر ابلیس ، یکدیگر را فرا مى خوانند و مانند جمع شدن زنبورها بر گِرد مَلَکه ، از هر سو گِرد هم آمده ، اجتماع مى کنند ؛ امّا هنگامى که یکى از شما بر درِ مسجد بِایستد و بگوید : «خداوندا! از ابلیس و لشکر او به تو پناه مى برم» ، با این گفته ، به وى (گوینده) ، زیانى نمى رسد .

۳- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر یک از شما که وارد مسجد مى شود ، بر پیامبر صلى الله علیه و آله سلام کند . . . و چون بیرون مى رود ، بر پیامبر صلى الله علیه و آله سلام کرده ، بگوید : «خداوندا! مرا از شیطانِ رانده شده ، پناه ده» .

۴- سنن أبى داوود ـ به نقل از عبد اللّه بن عمرو ، درایشان ، چون داخل مسجد مى شد ، مى گفت : «پناه مى برم به خداى بزرگ و به چهره بزرگوارش و سلطه اَزَلى اش ، از شیطان رانده شده!» .

 

 

دعا کردن هنگام ورود و خروج:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر یک از شما که وارد مسجد مى شود ، بر پیامبر صلى الله علیه و آله سلام کند و بگوید : «خداوندا! درهاى رحمتت را به رویم بگشا» ، و زمانى که بیرون مى رود ، بگوید : «خداوندا! از تو از فضلت درخواست مى کنم» .

۲- فاطمه علیهاالسلام :پیامبر خدا ، هرگاه وارد مسجد مى شد ، مى گفت : «به نام خدا و سلام بر پیامبر خدا . خداوندا! گناهانم را ببخشا و درهاى رحمتت را به رویم بگشا» ، و هنگامى که خارج مى شد ، مى گفت : «خداوندا! گناهانم را ببخشا و درهاى فضلت را به رویم باز کن» .

۳- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر یک از شما که وارد مسجد مى شود ، بر پیامبر درود بفرستد و بگوید : «خداوندا! درهاى رحمتت را به رویم بگشا» ، و هنگامى که بیرون مى رود ، بر پیامبر صلى الله علیه و آله درود بفرستد و بگوید : «خداوندا! مرا از شیطان رانده شده ، حفظ کن» .

۴- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر گاه یکى از شما وارد مسجد مى شود ، بر پیامبر درود بفرستد و بگوید : «خداوندا! مرا از شیطان رانده شده ، پناه ده» .

۵- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر گاه یکى از شما نماز واجب را به جا آورْد و از مسجد خارج شد ، کنار در مسجد بِایستد و بگوید : «خداوندا! دعوتم کردى ، دعوتت را پاسخ گفتم و نَماز واجبت را به جا آوردم و چنان که فرمان دادى ، در زمینت پراکنده شدم . پس ، از فضلت فرمان بُردارى از تو و پرهیز از ناخشنودى ات را درخواست مى کنم ، و نیز به رحمت تو ، روزى به قدرِ نیاز را» .

۶- دعائم الإسلام ـ در بیان چگونگى ورود امام على علیههرگاه وى وارد مسجد مى شد ، مى گفت : «به نام خدا و از او یارى مى جویم . اى پیامبر! سلام و رحمت خدا و برکت هاى او نثار تو باد ! سلام بر ما و بر بندگان شایسته خدا باد!» .

۷- تنبیه الغافلین :درباره امام حسن علیه السلام روایت شده که هنگام وضو گرفتن ، رنگ رُخسارش تغییر مى یافت . سببش را جویا شدند . فرمود : «مى خواهم در پیشگاه پادشاهى چیره دست بِایستم» . هر گاه به درِ مسجد مى رسید ، سرش را بلند مى کرد و مى گفت : «خداوندا! بنده ات بر درگاه تو ایستاده است . اى نیکوکار! این بدکردار به حضورت آمده است ، در حالى که به نیکوکارِ از میان ما فرمان داده اى تا از بدکردار درگذرد . تو نیکوکارى و من ، بدکردارم . پس به زیبایىِ آنچه در نزد توست ، از زشتىِ آنچه در نزد من است ، در گذر ، اى بخشنده!» . سپس وارد مسجد مى شد .

۸- امام صادق علیه السلام :هر گاه وارد مسجد شدى ، سپاس خدا را به جاى آور و او را ثنا بگو و بر پیامبر صلى الله علیه و آله درود بفرست .

۹- امام صادق علیه السلام :هر گاه وارد مسجد شدى ، بر پیامبر صلى الله علیه و آله درود فرست ، و هنگام خارج شدن نیز چنین کن .

۱۰- امام صادق علیه السلام :هر کس در خانه اش نیکو وضو بگیرد و مویش را شانه کند و خود را خوش بو سازد ، سپس از خانه اش با آرامش و وقار ، خارج شود و از روى رغبت براى شرکت در جماعت مسلمانان ، به مصلّا برود ، قدمى بر نمى دارد و بر زمین نمى گذارد ، مگر آن که حَسَنه اى برایش نوشته مى شود و گناهى از وى پاک مى گردد و درجه اى بالا برده مى شود . و هر گاه درون مسجد برود و بگوید «به نام خدا و با یارى جستن از خدا و بر دین پیامبر خدا ، و از سوى خدا و به سوى خدا ، و آنچه خدا بخواهد که هیچ نیرویى جز نیروى خدا نیست . خداوندا! درهاى رحمت و آمرزشت را به رویم بگشا و درهاى ناخشنودى و خشمت را بر من فرو بند . خداوندا! آرامش و گشایش ، از توست . خداوندا! روز و شبم به سوى تو در چرخش است و من ، به امید برخوردارى از رحمت و خشنودى تو ، و دور ماندن از ناخشنودى تو ، در پیشگاهت زانو بر زمین زده ام . خداوندا! از تو آرامش و آسایش و گشایش مى طلبم» و سپس بگوید «خداوندا! من به مدد محمّد و على ، امیر مؤمنان ، به تو روى آورده ام . پس مرا از آبرومندترین کسانى قرار ده که به وسیله آن دو به تو رو آورده اند و در زمره نزدیک ترین کسانى به شمار آور که به سبب آن دو به تو تقرّب جسته اند و مرا به خاطر آن دو ، به خود نزدیک فرما و از خود ، دور مساز . آمین ، اى پروردگار جهانیان!» ، آن گاه با امام جماعت ، نماز را آغاز کند ، پیش از این که امام ، نماز را به پایان ببرد ، خدا او را مى آمرزد و بهشت را بر وى حتمى مى گردانَد .

۱۱- تهذیب الأحکام ـ به نقل از سَماعه ـ :فاطمه سلام اللّه علیها فرمود : «هر گاه وارد مسجد شدى ، بگو : به نام خدا . و سلام بر پیامبر خدا باد! همانا خدا و فرشتگانش بر محمّد و خاندان محمّد ، درود مى فرستند . سلام و رحمت خداوند و برکت هاى او بر آنان باد ! پروردگارا! گناهانم را ببخش و درهاى فضلت را به رویم بگشا . هنگام خارج شدن نیز همین را بگو » .

 

 

پیش نهادن پاى راست ، هنگام ورود و پاى چپ ، هنگام خروج:

۱- المعجم الکبیر ـ به نقل از ابن عبّاس ـ :پیامبر خدا . . . هر گاه وارد مسجد مى شد ، [نخست] پاى راست خود را داخل مى کرد .

۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر گاه مؤمن وارد مسجد شود و پاى راست خود را بگذارد ، فرشتگان مى گویند : «خداوند ، تو را ببخشاید!» . و هنگامى که خارج شود و پاى چپ خود را بگذارد ، فرشتگان مى گویند : «خداوند ، تو را محفوظ بدارد و نیازهایت را بر آوَرَد و پاداشت را بهشت قرار دهد!» .

۳- الکافى ـ به نقل از یونس ، از معصومان علیهم السلامـ : فضیلت ، این است که در هنگام وارد شدن به مسجد با پاى راستت و زمان خارج شدن ، با پاى چپت آغاز کنى .

 

 

نماز تحیّت:

۱- الخصال ـ به نقل از ابو ذر ـ :حضور پیامبر خدا رسیدم ، در حالى که تنها در مسجد نشسته بود . تنهایىِ او را غنیمت شمردم . به من فرمود : «اى ابو ذر! براى مسجد ، سلامى است» . گفتم : سلام او چیست ؟ فرمود : «دو رکعت نماز که آن را به جا آورى» .

۲- مسند ابن حنبل ـ به نقل از ابو ذر ـ :نزد پیامبر خدا که در مسجد بود ، رفتم و نشستم . پس فرمود : «اى ابو ذر! نماز خواندى؟» . گفتم : خیر . فرمود : «برخیز و نماز بگزار» . پس برخاستم ، نماز خواندم و سپس نشستم .

۳- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر گاه یکى از شما وارد مسجد مى شود ، پیش از این که بنشیند ، دو رکعت نماز بگزارد .

۴- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر گاه یکى از شما وارد مسجد مى شود ، ننشیند تا آن که دو رکعت نماز بگزارد .

۵- صحیح ابن خُزَیمه ـ به نقل از ابو قتاده ـ :پیامبر خدا فرمود : «حقّ مسجدها را اداکنید» . گفته شد : حقّ آنها چیست ؟ فرمود : «دو رکعت نماز ، پیش از آن که بنشینى» .

۶- امام على علیه السلام :از جمله حقوق مسجد ، این است که هرگاه بدان پا نهادى ، دو رکعت نماز بگزارى ، و از جمله حقوق آن دو رکعت ، این است که در آنها « اُمّ القرآن (سوره حمد ) » را بخوانى .

 

 

به سوى قبله نشستن:

۱- امام على علیه السلام :از جمله سنّت ها این است که نشستنت در مسجد ، رو به قبله باشد .

 

 

با عجله بیرون نرفتن:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :بیست ویژگى ، مایه فقر است : . . . عجله براى بیرون رفتن از مسجد .

 

 

نماز خواندن در نزدیک ترین مسجدها:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر یک از شما در مسجد [محلّ سکونت] خود نماز بگزارد و مساجد را جستجو [و گزینش] نکند .

 

 

این ویژگى ها:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :کسى که وارد مسجد مى شود ، باید ده ویژگى داشته باشد : نخست آن که کفش و پاپوش خود را وارسى کند ؛ و این که با پاى راستْ آغاز کند ؛ و هنگامى که وارد شد ، بگوید : «به نام خداوند مهرگستر مهربان . به نام خدا ، و ستایش ، ویژه اوست . و درود بر پیامبر خدا و فرشتگان ! خداوندا! درهاى فضل و درهاى رحمتت را به رویم بگشا ، که همانا تو بسیار بخشنده اى» ؛ و این که بر حاضران در مسجد ، سلام کند و اگر کسى در مسجد نبود ، بگوید : «سلام بر بندگان شایسته خدا ! گواهى مى دهم که خدایى جز اللّه نیست و گواهى مى دهم که محمّد ، بنده و فرستاده اوست» ؛ و این که از جلوى نمازگزارى نگذرد ؛ و بى وضو وارد نشود ؛ و کار دنیایى در آن نکند ؛ و سخن دنیایى به زبان نیاورد ؛ و تا دو رکعت نماز نگزارده ، بیرون نرود ؛ و این که هنگام بیرون رفتن بگوید : «پروردگارا! تو پاکى و من ، تو را مى ستایم . گواهى مى دهم که خدایى جز تو نیست . از تو آمرزش مى طلبم و به سوى تو باز مى گردم» .

۲- جامع الأخبار :پیامبر خدا ، هنگام ورود به مسجد ، نخستْ پاى راستش را مى گذاشت و مى گفت : «به نام خدا و با توکّل بر خدا . هیچ نیرو و قدرتى ، جز به خواست خداوند نیست» . و هنگام خارج شدن ، نخستْ پاى چپش را مى گذاشت و مى گفت : «به نام خدا . پناه مى برم به خدا ، از شیطان رانده شده!» . سپس فرمود : «اى على! هر که به مسجد در آید و آنچه را گفتم ، بگوید ، خداوند [نمازش را ]مى پذیرد و براى او در برابر هر رکعتى که نماز گزارده ، فضیلت صد رکعت را مى نویسد . پس اگر زمان بیرون رفتن نیز مانند آنچه گفتم ، بگوید ، خداوند ، گناهانش را مى بخشاید و در برابر هر گامى او را ، درجه اى بالا مى برد ، و نیز در برابر هر گام ، صد نیکى برایش مى نویسد» .

۳- امام باقر علیه السلام :هر گاه به قصد این که بنشینى ، وارد مسجد شدى ، جز پاکیزه ، وارد مشو . و هنگامى که وارد شدى ، رو به قبله بِایست . سپس خدا را بخوان و از او بخواه . و زمان وارد شدن ، سلام کن و خدا را سپاس گو و بر پیامبر صلى الله علیه و آله درود بفرست .

۴- مصباح الشریعه ـ در آنچه به امام صادق علیه السلامهنگامى که به در مسجد رسیدى ، بدان که تو آهنگِ در خانه بزرگْ پادشاهى را کرده اى که بر فرش او ، جز پاکیزه شدگان گام نمى زنند و براى همنشینى با او ، جز آنان که رفتارشان ، گفتارشان را تصدیق مى کند ، رخصت داده نمى شوند . از قدم گذاردن به عرصه خدمت گزارى به پادشاه ، ترسان باش ، همان گونه که از خودِ پادشاه ترسانى ؛ چه این که اگر غفلت کنى ، در معرض خطر بزرگى خواهى بود . و بدان که او مى تواند ، به عدل یا به فضل ، هر آن گونه که بخواهد ، با تو رفتار نماید . پس اگر از سرِ رحمت و فزون بخشى خود با تو سر کند ، فرمانبَرى ناچیز تو را مى پذیرد و در برابرش به تو پاداشى بس بزرگ ، عطا مى کند ، و اگر در رفتارى عادلانه با تو ، فراخور استحقاق خود ، از تو راستى و اخلاص بخواهد ، در پس پرده پذیرش ، تو را وا مى نهد و اطاعتت را مردود مى سازد ، که او هر چه بخواهد ، مى تواند انجام دهد . به ناتوانى و کوتاهى و تقصیر و نیز به فقر خود در پیشگاه او ، اعتراف کن ؛ زیرا تو به بندگى او و اُنس یافتن با وى ، روى آورده اى . رازهایت را به حضورش عرضه کن و بدان که پنهان و آشکارِ هیچ یک از بندگان ، بر او پوشیده نیست . همچون نیازمندترینِ بندگانش ، در حضور او باش و خود را از هر دلْ مشغولى اى که پرده اى میان تو و پروردگارت باشد ، تهى ساز ؛ زیرا او جز پاک ترین و خالص ترین را نمى پذیرد . و بنگر که نام تو از کدام دفتر بیرون مى آید . پس اگر از شیرینىِ مناجات با او و لذّت گفتگو با وى ، چیزى چشیدى و از جام رحمت و کرامت هایش ـ که از نیکو روى کردن و اجابت کردنش سرچشمه مى گیرد ـ ، شربتى نوشیدى ، براى خدمت گزارى به او شایستگى یافته اى . پس داخل شو که رخصت و امان یافته اى ، و در غیرِ حالت یاد شده ، همچون ناگزیر بیچاره ناامید که مرگش فرا رسیده ، همان جا درنگ کن ، که اگر خداى عز و جل دریابد که تو از سرِ راستى به او پناه آورده اى ، به دیده مهربانى و رحمت و لطف به تو خواهد نگریست و در راه آنچه دوست مى دارد و مى پسندد ، موفّقت خواهد کرد ؛ زیرا او ارجمندى است که ارج نهادن به بندگانى را که درماندگان پیشگاهش و دل سوختگان درگاهش در راه جلب خشنودى اویند ، دوست دارد . خداى متعال مى فرماید : «یا کیست که به درمانده ، آن گاه که وى را مى خواند ، پاسخ دهد؟» .

 

 

گذرگاه کردن مسجد:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :مسجدها را گذرگاه قرار ندهید ، جز براى ذکرى یا نمازى .

۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :مسجدها را گذرگاه قرار ندهید ، مگر آن که دو رکعت نماز در آن بگزارید .

۳- مستدرک الوسائل :روایت شده که از جمله جفاکارى این است که از مسجد بگذرى و در آن ، نمازى نگزارى .

۴- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :از نشانه هاى رستاخیز ، این است که کسى از مسجد بگذرد و در آن ، دو رکعت نماز نگزارد .

۵- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :از نشانه هاى نزدیک شدن رستاخیز ، آن است که ببینید مردم . . . قرآن را با ساز و آواز مى خوانند و پوست درندگان را تن پوش ساخته اند و مسجدها را گذرگاه قرار داده اند .

 

 

بلند کردن صدا در مسجد:

۱-امام على علیه السلام :پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود : «هر گاه امّت من به پانزده ویژگى عمل کند ، بلا بر او فرود مى آید» . گفته شد : اى پیامبر خدا! آنها چیست ؟ فرمود : «هنگامى که . . . صداها در مساجد ، بلند شوند» .

 

 

سخن گفتن از دنیا در مسجد:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :روزگارى بر مردم فرا خواهد رسید که در مسجدهایشان گِرد هم مى آیند ، در حالى که جز دنیا غمى ندارند . خدا را به اینان ، نیازى نیست . بنا بر این با آنان ، همنشین نشوید .

۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :در آخر زمان ، از امّت من مردمى پدیدار گردند که در مساجد ، گِرد هم مى آیند که ذکرشان دنیا و دوستى دنیاست . با آنها همنشینى نکنید که خدا را بدیشان ، حاجتى نیست .

۳- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :سخن گفتن به ستم [و ناحق] در مسجد ؛ نیکى ها را مى خورد ، آن گونه که چارپا ، علف خشکیده را مى خورَد .

۴- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر سخنى در مسجد ، بیهوده است ، جز [قرائت] قرآن و ذکر خداوند عز و جل و از خیر پرسیدن یا خیر رساندن .

۵- امام صادق علیه السلام :امیر مؤمنان علیه السلام ، کسى را در مسجد در حال افسانه گویى دید . او را با شلّاق زد و بیرونش کرد .

 

 

جستجو کردن گم شده در مسجد:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :به هر کس که گم شده اى را در مسجد بجوید ، بگویید : «خداوند ، آن را به تو برنگردانَد!» .

۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر که شنید کسى گم شده اى را در مسجد جستجو مى کند ، بگوید : «خداوند ، آن را به تو بازنگردانَد!» ؛ زیرا مسجدها براى این کار ، ساخته نشده اند .

۳- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ زمانى که شنید کسبه وى بگویید : خدا ، گم شده ات را به تو بازنگردانَد!» ؛ چه این که مسجدها براى کار دیگرى ساخته شده اند .

۴- صحیح مسلم ـ به نقل از سلمان بن بُرَیده ، از پدرشمردى در مسجد ، بانگ برآورد و گفت : چه کسى شتر سرخ موى گم شده ام را یافته است؟ پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود : «[امیدوارم] به آن دست نیابى ؛ زیرا مساجد براى کار دیگرى ساخته شده اند» .

 

 

خواندن شعرهاى بیهوده در مسجد:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر گاه شنیدید کسى در مساجد ، شعر مى خواند ، بگویید : «خداوند ، دندان هایت را فرو ریزانَد!» . مسجدها ، تنها براى [خواندن] قرآن بر پا شده اند .

نکته : بر خلاف حدیث پیشین و برخى نظایر آن ، روایات زیر از تأیید پیامبر صلى الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام نسبت به شعرخواندن در مسجد ، حکایت دارند . از این روست که بسیارى از فقیهان ، کراهت شعرخوانى در مسجد را ناظر به اشعارِ ناشایست و باطل دانسته اند .

۲- المعجم الکبیر ـ به نقل از جابر بن سَمُره ـ :بیش از صد بار در مجلس پیامبر صلى الله علیه و آله در مسجد شرکت کردم که ایشان در جمع یارانش مى نشست و آنان براى یکدیگر ، شعر مى خواندند .

۳- سنن الترمذى ـ به نقل از عروه ، از عایشه ـ :پیامبر خدا ، براى حَسّان در مسجد ، منبرى مى گذاشت و او بر روى آن مى ایستاد و به پیامبر صلى الله علیه و آله ، مباهات مى کرد و یا از پیامبر خدا ، دفاع مى نمود و ایشان مى فرمود : «خداوند ، حَسّان را ـ تا وقتى که به پیامبر خدا مباهات مى ورزد یا از او دفاع مى کند ـ ، با روح القُدُس ، یارى مى فرماید» .

۴- تاریخ دمشق ـ به نقل از سعید بن مسیّب ـ :زمانى حسّان بن ثابت ، در مسجد شعر مى خواند که عمر از راه رسید و گفت : اى حسّان! آیا در مسجدِ پیامبر خدا ، شعر مى خوانى ؟! وى در پاسخ گفت : در گذشته ، شعر خواندم ، در حالى که بهتر از تو (پیامبر صلى الله علیه و آله ) در مسجد بود! گفت : راست گفتى . و رد شد .

۵- تاریخ دمشق ـ به نقل از نائل بن طفیل بن عمرو دَوسىپیامبر صلى الله علیه و آله در مسجد خود نشست ـ که پناهگاه او از [ شنیدن ] سخنان بیهوده بود ـ و خفاف بن نضله بن عمر بن بَهدَله ثقفى به حضور ایشان آمد و این اشعار را خواند : {۰ چه قدر شتران جوان ره پیما در تاریکى در بیابان هاى بى آب و علف ، ناتوان و رنجور شدند . . . . ۰} پیامبر خدا ، این ابیات را نیکو شمرد و فرمود : «همانا برخى بیان ها افسون اند و برخى شعرها ، حکمت» .

۶- تاریخ دمشق ـ به نقل از یحیى بن سعید ـ :عبد اللّه بن اُنَیس ، از مادرش ، یعنى دختر کعب بن مالک ، حکایت کرد که پیامبر خدا ، در مسجد خود بر کعب بن مالک وارد شد ، در حالى که وى ، شعر مى خواند . هنگامى که پیامبر صلى الله علیه و آله او را دید ، همچون ماه [تابان و گشاده رو] بود . پیامبر خدا فرمود : «به چه کارى مشغول بودید ؟» . کعب گفت : شعر مى خواندم . پیامبر خدا فرمود : «براى من هم بخوان» . تا آن که به این بیت رسید : {۰ در حمایت از خاندان خود با همه مشکلات طاقت فرسا مى ستیزیم . ۰} پیامبر خدا فرمود : «نگو : در حمایت از خاندان خود ؛ بلکه بگو : در حمایت از دین خود » .

۷- المناقب ، ابن شهرآشوب :بیابان نشینى به مدینه آمد و سراغ ارجمندترین فرد مدینه را گرفت . امام حسین علیه السلام را به وى معرّفى کردند . داخل مسجد شد و او را در حال نماز یافت . در برابرش ایستاد و چنین سرود : {۰ اکنون نومید نشد کسى که به تو امید بست و نیز هر کس که حلقه در خانه ات را به حرکت در آورد . ۰} {۰ تو بخشنده اى و تو مورد اعتمادى . پدر تو کُشنده نابه کاران بود . اگر نبودند پیشینیان شما ، ۰} {۰ جهنّم ، ما را در خود گرفته بود . ۰} امام حسین علیه السلام نماز را به پایان برد و فرمود : «اى قنبر! آیا از مال حجاز ، چیزى باقى مانده است ؟ » . گفت : آرى ! چهار هزار درهم . فرمود : «آن را بیاور ؛ چه این که کسى از راه رسیده که از ما بدان سزاوارتر است» . آن گاه ، روپوش خود را از تن در آورد و دینارها را در آن پیچید و با خجالت از مرد بیابان نشین ، دستش را از شکاف در بیرون برد و چنین سرود : {۰ این را بگیر که از تو عذرخواهم و بدان که من نسبت به تو مهربانم . ۰}

 

 

بدون ضرورت در مسجد خوابیدن:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :بر خیزید و در مسجد نخوابید .

۲- تاریخ مدینه ـ به نقل از جابر ـ :پیامبر صلى الله علیه و آله آمد ، در حالى که ما در مسجد ، دراز کشیده بودیم . در دست ایشان ، شاخه اى تَر از درخت خرما بود . ما را [با آن ]نواخت و فرمود : «در مسجد مى خوابید ، حال آن که نباید در آن خوابید ؟!» .

۳- سنن الدّارمى ـ به نقل از ابو ذر ـ :پیامبر خدا به سراغم آمد ، در حالى که در مسجد به خواب رفته بودم . با پایش مرا نواخت و فرمود : «آیا تو را درون مسجد ، در خواب مى بینم ؟!» . گفتم : اى پیامبر خدا! دیدگانم بر من ، چیره شدند .

۴- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر کس بدون عذر در مسجد بخوابد ، خداوند ، او را به مرضى ماندگار ، دچار خواهد ساخت .

۵- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر کس را در روز جمعه در مسجد ، چرت فرا گرفت ، جاى نشستن خود را تغییر دهد .

 

 

آب دهان انداختن در مسجد:

۱- امام على علیه السلام :پیامبر صلى الله علیه و آله ، از . . . آب دهان انداختن در مساجد ، نهى فرمود .

۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :خوب و بد کارهاى امّتم بر من عرضه شد . در میان کارهاى نیک امّت ، برطرف کردن موانع آزار دهنده از گذرگاه ها را یافتم ، و در میان کارهاى بدشان ، آب دهان انداختن در مسجد را ، بدون آن که دفن گردد .

۳- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :آب دهان انداختن در مسجد ، کارى خطاست و کفّاره آن ، از بین بردن [اثر] آن است .

۴- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر گاه کسى در مسجد ، آب دهان بیندازد ، باید [اثر] آن را از بین ببرد ، مبادا به بدن یا لباس کسى برخورد کند و او را بیازارد .

۵- مسند ابن حنبل ـ به نقل از عبداللّه بن عمر ـ :پیامبر خدا، در مسجد نماز گزارد و در سمت قبله،آب دهانى را [بر زمین] مشاهده کرد. چون نمازش به پایان رسید، فرمود : «هر یک از شما که به نماز مى ایستد ، با پرودگارش مناجات مى کند و خداوند ـ تبارک و تعالى ـ روى خود را به سوى وى مى کند . پس هیچ یک از شما به سوى قبله و یا جانب راست آن ، آب دهان نیندازد» . آن گاه ، تکّه چوبى خواست و آب دهان را با آن زُدود . نیز مایع خوش بویى خواست و با آن ، آن جا را شستشو داد .

۶- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر گاه بنده بخواهد در مسجد ، آب دهان بیندازد ، پایه هاى مسجد مى لرزد و همچون در هم کشیده شدن پوستى در آتش ، در هم کشیده مى شود . حال اگر آن را فرو بَرَد ، هفتاد و دو مرض را از وى بیرون مى راند و برایش دو میلیون نیکى مى نویسد .

۷- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :همانا مسجد ، از آب دهان ، همچون در هم کشیده شدن پوستى در آتش ، در هم کشیده مى شود .

۸- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هر کس آب دهانش را به خاطر بزرگداشت حقّ مسجد فرو بَرَد ، همان آب دهان ، مایه سلامت بدن او مى شود و از بیمارى جسمانى در امان خواهد بود » . ۱

۹- امام على علیه السلام :هر کس با پرهیز از آب دهان انداختن ، مسجد را بزرگ بدارد ، در روز رستاخیز ، خداوند را خندان دیدار خواهد کرد ، در حالى که کارنامه او به دست راستش داده شده است . همانا مسجد ، از آب دهان در هم کشیده مى شود ، همچون در هم کشیده شدن هر یک از شما ، هنگامى که بر وى تازیانه زده مى شود .

۱۰- امام صادق علیه السلام :هر کس در مسجد ، دچار خلط و آب دهان شود و آن را فرو بَرَد ، در شکم او به مرضى برنمى خورَد ، مگر آن را بهبود مى بخشد .

 

 

به مسجد رفتن کسى که خوراک آزار دهنده اى خورده:

۱- صحیح مسلم ـ به نقل از جابر ـ :پیامبر خدا ، از خوردن پیاز و تَرَه ، نهى فرمود ؛ امّا زمانى نیازمندى ناگزیرمان ساخت و ما از آنها خوردیم . پس فرمود : «هر کس از این گیاه بد بو خورد ، هیچ گاه به مسجد ما نزدیک نشود ؛ زیرا فرشتگان از هر چه انسان ها از آن آزرده شوند ، آزرده مى گردند » .

۲- الکافى ـ به نقل از محمّد بن مسلم ـ :از امام باقر علیه السلام در باره خوردن سیر پرسیدم . فرمود : «پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ، تنها به خاطر بویش از آن نهى کرد و فرمود : هر کس از این سبزىِ بدبو ، خورد به مسجد ما نزدیک نشود ؛ امّا سیر خوردن کسى که به مسجد نیاید ، اشکالى ندارد » .

۳- امام صادق علیه السلام :پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود : «هر کس از این خوراکى (یعنى سیر) خورد ، وارد مسجد ما نشود »؛ لیکن نفرمود : «آن ، حرام است» .

۴- سنن أبى داوود ـ به نقل از ابو سعید خُدرى ـ :در حضور پیامبر خدا ، از سیر و پیاز ، سخن به میان آمد . گفته شد : اى پیامبر خدا! بد[بو]ترینشان سیر است . آیا آن را حرام مى کنى ؟ پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود : «آن را بخورید ؛ لیکن هر کس از شما که آن را خورد ، تا زمانى که بویش از [ دهان ] او نرفته ، به این مسجد ، نزدیک نشود» .

۵- امام على علیه السلام :هر کس چیزى خورد که بوى آن آزار دهنده است ، هرگز به مسجد نزدیک نشود .

۶- الکافى ـ به نقل از حسن زیّات ـ :هنگامى که اعمال حج را به پایان بردم ، به مدینه رفتم و از امام باقر علیه السلام جویا شدم . گفتند : در یَنبُع است . به یَنبُع آمدم . فرمود : «اى حسن! در پى من به این جا آمدى ؟» . گفتم : آرى ، فدایت شوم ! خوش نداشتم بدون ملاقات شما ، این جا را ترک کنم . امام علیه السلام فرمود : «من از این سبزى (یعنى سیر) خورده بودم ، خواستم که از مسجد پیامبر خدا ، دور باشم» .

 

 

خرید وفروش در مسجد:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :هرگاه کسى را در مسجد ، در حال خرید و فروش دیدید ، بگویید : «خداوند ، تجارتت را سودبخش قرار ندهد !» .

 

 

نماز بر مُردگان در مسجد:

۱- الکافى ـ به نقل از ابو بکر بن عیسى بن احمد علوى ـدر مسجد بودم که جنازه اى آوردند خواستم بر وى نماز بگزارم که امام کاظم علیه السلام آمد . آرنجش را بر سینه ام گذارد و مرا تا جایى که از مسجد خارج سازد ، به عقب راند و فرمود : «اى ابو بکر! بر مُردگان ، در مسجد نماز خوانده نمى شود» .

 

 

حد جارى کردن در مسجد:

۱- سنن ابن ماجه ـ به نقل از عمرو بن شعیب ، از پدرش ،پیامبر خدا ، از اجراى حد در مساجد ، نهى فرمود .

۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :کیفرها (حدود) ، در میان مساجد اجرا نمى شوند .

 

 

مجموعه این کارها:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :در مساجد ، شمشیرها [از نیام] بیرون کشیده نمى شوند و تیر ، پرتاب نمى شود . در مسجد ، به خدا سوگند یاد نمى شود و از استراحت نیم روزى کسى که مقیم یا میهمان است ، ممانعت به عمل نمى آید و بناهاى نقشدار و آینه کارى شده ، ساخته نمى شوند . اصولاً مسجدها بر پایه امنیت بنا شده و با کرامت ، شرافت یافته اند . ۱

۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :ویژگى هایى است که سزاوار مسجد نیست : گذرگاه ، قرار داده نمى شود و در آن ، اسلحه اى از نیام بیرون نمى آید . . . و در آن ، حد جارى نمى گردد و کسى را آن جا قصاص نمى کنند ، نیز بازار قرار داده نمى شود .

۳- امام على علیه السلام :پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ، از اجراى حدود (کیفرها) و بلند کردن صدا یا گم شده را جستجو کردن و شمشیر از نیام کشیدن یا تیر انداختن یا خرید و فروش کردن یا آویختن اسلحه در سمت قبله یا تراشیدن تیر در مسجدها ، نهى فرمود .

۴- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :کودکان ۲ و دیوانگانتان و نیز خرید و فروشتان را از مساجد ، دور سازید.

۵- الکافى ـ به نقل از محمّد بن مسلم ـ :امام باقر (/ امام صادق) علیه السلام فرمود : «پیامبر صلى الله علیه و آله از برهنه کردن شمشیر و نیز از تراشیدن تیر در مسجد ، نهى کرد و فرمود : بى تردید ، مسجد براى جز این ، تأسیس شده است » .

۶- سنن أبى داوود ـ به نقل از عمرو بن شعیب ، از پدرشپیامبر خدا ، از خرید و فروش در مسجد و این که در آن ، گم شده اى جستجو گردد و یا شعرى خوانده شود ، نهى فرمود .

۷- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :خداوند به من چنین وحى فرمود : «اى برادر پیامبران و اى برادر بیم دهندگان ! مردم خود را هشدار ده تا زمانى که حقّ یکى از بندگان من بر گردن هر یک از آنهاست ، وى به خانه اى از خانه هاى من ، وارد نشود که او را که در برابرم به نماز ایستاده ، نفرین مى کنم تا هنگامى که آن حق را ادا کند ، که در آن صورت ، خود ، گوش او خواهم شد ـ همان که با آن مى شنود ـ و دیده وى خواهم شد ـ همان که با آن مى بیند ـ و او از دوستان و برگزیدگانم مى گردد و نیز در بهشت ، همراه پیامبران و صدّیقان و شهیدان و صالحان ، همسایه من خواهد بود » .

۸- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :خداوند به پیامبرى از پیامبران ، وحى فرمود که : «چه شده است که بندگانم با دل هاى ناپاک و دستانى آلوده ، به خانه هاى من (مساجد) درمى آیند؟ آیا به من غرّه مى شوند؟ یا مرا مى فریبند؟ به عزّت و شُکوه و بلندى مقامم سوگند که آنان را به چنان بلایى گرفتار مى سازم که شخص بردبار را در آن سرگشته کنم ! از ایشان ، تنها آن کس نجات مى یابد که چونان شخصِ در حال غرق شدن ، دعا کند».

۹- امام على علیه السلام :خداوند ـ تبارک وتعالى ـ به مسیح عیسى بن مریم علیه السلام وحى فرمود که : «به اشراف بنى اسرائیل بگو : جز با دل هاى پاک و دیدگان فروفتاده و دستانى پاکیزه و به ستم نیالوده ، به خانه اى از خانه هاى من وارد نشوید . و به آنان بگو : بدانید که من ، دعاىِ کسى از شما را که حقّ یکى از آفریدگان من بر گردن اوست ، مستجاب نمى کنم».

 

 

آنچه حرام است

نجس کردن مسجد:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :مسجدهایتان را از آلودگى ، دور بدارید .

۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :همانا این مسجدها با آلودگى ادرار و مدفوع ، تناسبى ندارند . آنها تنها براى یاد خداى عز و جل و نماز و تلاوت قرآن اند .

 

 

توقّف جنب و حائض در مسجد:

۱- امام على علیه السلام ـ در باره این سخن خداى عز وـ «در حال جنابت، [به نماز نَایستید] ، مگر آن که ره گذر باشید» ـ : مقصود ، شخص جُنُب است که مى تواند از مسجد عبور کند ، لیکن در آن نمى نشیند .

۲- امام باقر علیه السلام ـ در باره همان آیه ـ :معنایش آن است که در حال جنابت ، جز به صورت گذرا به محل هاى برپایى نماز ، یعنى مسجدها ، نزدیک نشوید .

۳- علل الشرائع ـ به نقل از زراره و محمّد بن مسلم ـ :به امام باقر علیه السلام گفتیم : آیا حائض و جُنُب ، حق دارند وارد مسجد شوند یا خیر ؟ فرمود : «حائض و جنب ، جز در حال گذر ، نباید وارد مسجد شوند . خداوند ـ تبارک و تعالى ـ مى فرماید : «نیز در حال جنابت [به نماز نَایستید ] تا غسل کنید ، مگر آن که ره گذر باشید» .

۴- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :مسجد ، براى هیچ جنب و حائضى روا نیست .

۵- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :خداوند ـ تبارک و تعالى ـ براى من ، شش ویژگى را نپسندید . و من نیز پس از خود ، آنها را براى جانشینانم که از میان فرزندانم هستند و نیز براى پیروانشان نمى پسندم : . . . داخل مسجد شدن در حال جنابت .

۶- امام باقر علیه السلام :جنب و حائض . . . در حال گذر مى توانند وارد مسجد شوند ؛ لیکن در آن ننشینند . و به دو مسجدِ بسیار با حرمت (مسجد الحرام و مسجد النّبى صلى الله علیه و آله ) نباید نزدیک شوند .

۷- امام باقر علیه السلام :هر گاه مردى در مسجد الحرام و مسجد پیامبر صلى الله علیه و آله بخوابد و در اثر احتلام ، جنب گردد ، باید تیمّم کند و از مسجد ، جز با تیمّم عبور نکند تا از مسجد ، بیرون رود و غسل کند . زن حائض نیز هنگامى که دچار عادت ماهانه مى شود ، چنین نماید . در دیگر مساجد ، بى آن که بنشینند ، گذر کردن آن دو ، اشکالى ندارد .

۸- امام صادق علیه السلام :شخص جنب ، حق دارد در تمامى مسجدها ـ بى آن که در آنها بنشیند ـ گذر کند ، مگر در مسجد الحرام و مسجد پیامبر صلى الله علیه و آله .

 

 

گذاشتن چیزى در مسجد توسّط جنب و حائض:

۱-الکافى ـ به نقل از عبد اللّه بن سنان ـ :از امام صادق علیه السلام پرسیدم : آیا جنب و حائض ، مى توانند کالاى خود را از درون مسجد بردارند؟ فرمود : «آرى ؛ لیکن نمى توانند چیزى در مسجد بگذارند» .

۲- الکافى ـ به نقل از زُراره ـ :از امام باقر علیه السلام پرسیدم : چگونه است که زن حائض مى تواند آنچه را که در مسجد گذاشته است ، بردارد ؛ امّا نمى تواند چیزى را در آن بگذارد ؟ امام علیه السلام فرمود : «زیرا حائض مى تواند آنچه دارد ، در جایى غیر از مسجد بگذارد ؛ امّا ناگزیر است آنچه را در مسجد باقى گذارده ، از همان جا بردارد » .

 

 

ویران کردن مسجد:

۱- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ در تفسیر معناى وهمانا در حاکمیت یافتن زمامدار ستم پیشه ، … ویرانى مسجدها و دگرگونى سنّت خدا و مقرّرات دین اوست .

 

 

برترین مسجدها:

مسجد الحرام :

۱-پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :با حرمت ترینِ مسجدها و دوست داشتنى ترین آنها نزد خدا و گرامى ترینشان در پیشگاه خداى متعال ، مسجد الحرام است .

۲- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :فضیلت مسجد الحرام بر مسجد من ، همچون فضیلت مسجد من بر سایر مسجدهاست.